توبه و استغفار

الحمد لله و يقبل التوبة عن عباده ويعفو عن السيئات و أحمده سبحانه لا رب غيره يقيل العثرات و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن نبينا محمداً عبده ورسوله نبي الرحمة المؤيَّد بالمعجزات و اللهم صل وسلم على عبدك ورسولك نبينا محمد وعلى آله وأصحابه والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين و أما بعد:

حمد وستايش الله متعال را كه همه بندگان خود را به توبه نمودن دعوت کرده است و وگناهان ايشان را هرچند که زیاد باشد می آمرزد و وبه توبه نمودنِ ايشان شادمان شده و وتمام بديهای ايشان را بخوبيها مبدّل مى سازد و گواهى ميدهم كه بجز الله ديگر معبودی سزاوار عبادت نيست و اوست الله آمرزگارِ توبه پذير و وگواهى ميدهم كه حضرت محمد بندۀ الله وفرستادۀ اوست و آن پيامبر توبه گذار و که ميفرمودند: “يا أيها الناس توبوا إلی الله واستغفروه ؛ فإني أتوب في اليوم مائة مرة”.( رواه مسلم)

ترجمه : اى مردم بسوی الله توبه نموده و واز او طلب آمرزش كنيد؛ كه من در روزی صدبار توبه ميكنم.

درود وسلامِ پياپی تا بروز آخرت بر او وبر آل واصحاب واتباع راستين وی باد.

برادران گرامى و شكى نيست كه يكى از بزرگترين نعمتهای الله بر بندگانش اين است كه دروازۀ توبه را برای شان باز نموده و وآنها را به توبه امر فرموده و وبه پذیرفتن توبۀ ايشان اميدداده و وبرای توبه گذاران _علاوه بر آمرزيدن گناهان _ اجر وپاداش فراوانی مهيا کرده است. وتوبه کردن تنها از گنهگاران مطلوب نیست و بلكه تمامي مكلفان از جمله مومنان ونيكوكاران باید همواره توبه نمایند و الله تعالى ميفرمايد: ( وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ 31 ) [النور: 31]

ترجمه : «وتوبه نمائيد بسوی الله همگی تان ای مومنان باشد كه كامياب شويد».

وچنانچه در حديث صحيح آمده: «كل ابن آدم خطاء و وخير الخطاءين التوابون «. (رواه الترمذي وابن ماجه وحسنه الآلباني)

ترجمه: تمام بنى آدم خطاكارند و وبهترين خطاكاران آنانى اند كه توبه ميكنند. پس خود وشما را به تقوای الهی ودوری از گناهان وشتاب ورزیدن در توبه فرا میخوانم.

برادران عزیز متاسفانه بسیاری از ما با تاخیر انداختن توبه و خود را از این خیر عظیم وراه نجات محروم ساخته وگویا اینکه از زمان فرارسیدن مرگ خود آگاهیم وبسیاری دیگر از برادران وخواهران ما از زیادی گناهان خود از رحمت الله ناامید شده ودیگر امیدی به بخشش پروردگار ندارند! مگر آنها از این فرموده الله متعال غافلند هنگامیکه گناهکاران را خطاب می کند ومی گوید؟:

( قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ 53 ) [الزمر: 53]

ترجمه : بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏روى روا داشته‏ايد از رحمت ‏الله نوميد مشويد در حقيقت ‏الله همه گناهان را مى‏آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.

مومنان نمازگزار بدانید كه الله مهربان تمامی بندگانش را به توبه ای نصوح (خالصانه وبدون بازگشت) فراخوانده وفرموده است. ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا) [التحريم: 8] ترجمه : ای کسانی كه ايمان آورده ايد توبه كنيد به سوی الله توبۀ خالصانه .

الله متعال که یکی از نامهای گرامی اش تواب (توبه پذیر) است ما را تا پيش از رسيدن اجل مهلت داده است که توبه كنيم اما باز هم بسیاری از ماها در خوشیها ولذتهای زودگذر دنیا غرق شده وتوبه را به فردا واگذار میکنیم حال آنکه شاید فردایی در کار نباشد.

‏عن ‏ ‏أبي موسى ‏ الأشعري _رضي الله عنه_ عن النبي ‏ ‏صلى الله عليه وسلم ‏ ‏قال: ‏ ‏إن الله عز وجل يبسط يده بالليل ليتوب مسيء النهار ويبسط يده بالنهار ليتوب مسيء الليل حتى تطلع الشمس من مغربها.

ترجمه: حضرت ابوموسی اشعری _رضی الله عنه_ از رسول الله _صلی الله علیه وآله وصحبه وسلم_ روایت می کند که ایشان فرمودند: همانا که الله بلندمرتبه وباعظمت دستهای (بلا کیف) خود را در شب می گشاید تا اینکه گنهکار روز توبه کند ودستهای (بلا کیف) خود را در روز می گشاید برای اینکه گنهکار شب توبه نماید تا اینکه خورشید از مغرب طلوع کند (کنایه از فرارسیدن قیامت است زیرا یکی از نشانه های بزرگ قیامت طلوع خورشید از مغرب می باشد) .

ایها الناس این جهان جای تن آسایی نیست

مرد دانا به جهان داشتن ارزانی نیست

خفتگان را خبر از زمزمه مرغ سحر

حیوان را خبر از عالم انسانی نیست

آری برادران عزیز با این وجود که الله متعال راه توبه را برای ما هموار وآسان نموده ودرتوبه را تا زمان مرگ وتا فرارسیدن قیامت گشوده نموده است اما باز هم ما انسانها دچار غفلت ومشغول به عیش ونوش دنیا شده وتوبه را از یاد می بریم در حالیکه رسول گرامی اسلام بهترین وبرترین مخلوقات و آنکه الله گناهان گذشته وآینده اش را آمرزیده بود هر روز بیش از صد بار به درگاه الله متعال توبه واستغفار می نمودند وما را نیز به این کار فراخوانده است.

متاسفانه امروزه که بسیاری از مسلمانان عزت خود را از دست داده واز پایبندی به دین اسلام فرسنگها فاصله گرفته اند وطعمه ای بسیار آسان ولذیذ برای غرب گشته اند و بعلت عدم دوری از تقوی وترس الهی بسیاری از گناهان وفسادها در دیدگاه آنان کوچک وسبک شمرده می شود واین در حالیست صحابه ویاران باوفای رسول الله هرگز چنین به گناهان نمی نگریستند وآنها که بهترین الگوی واسوه ی ما هستند خود را از کوچکترین گناهان نیز دور نگاه می داشتند چنانچه امام بخاری _رحمه الله_ از حضرت انس ابن مالک _رضی الله عنه_ روایت میکند که ایشان _خطاب به یاران وشاگردانش که نسل بعد از صحابه یعنی تابعین بودند_ فرمودند: “ إنکم لتعملون أعمالاً هي أدق في أعينکم من الشعر و کنا نعدها علی عهد رسول الله من الموبقات”.

ترجمه : به تحقيق شما کارهايی را انجام میدهيد که آن در نظر شما از موی باريکتر میباشد و ولی ما آنرا در زمان رسول الله از گناهان موبقات می شمرديم. موبقات: يعنی گناهان بزرگ وهلاک کننده.

از حضرت عبدالله بن مسعود روايت است که فرمود: “إن المؤمن يری ذنوبه کأنه قاعد تحت جبل يخاف أن يقع عليه و وإن الفاجر يری ذنوبه کذباب مرّ علی أنفه فقال به هکذا - ای بيده - فذبّه عنه “. ترجمه : همانا كه مومن گناهان خود را مانند كوهی بالای سرش می بيند و میترسد که بر وی بیافتد. واما فاجر گناهان خويش را مانند مگسی مى بيند که بر بينی اش مرور میکند و واو را بدست خود دور میسازد. ( يعنی آنرا بسيار حقير وناچیز می پندارد )

رسول الله علیه الصلاه والسلام در حدیثی چنین می فرمایند: ”إياکم ومحقَّرات الذنوب ؛ فإنهن يجتمعن علی الرجل حتی يهلکنه”.(رواه احمد وصححه الألباني )

ترجمه : بر حذر باشيد از گناهان کوچک وحقیر شمرده شده ؛ زيرا این گناهان باهم جمع شده تا اینکه انسان را به هلاکت میرساند.

علمای اسلام در این زمینه قاعده بسیار زیبایی را وضع نموده اند که می گوید: “لا صغيرة مع الإصرار و ولا کبيرة مع الاستغفار”.

ترجمه: گناه کوچک (صغیره) در حال اصرار ورزيدن بر آن کوچک نمی ماند و بلکه به گناه بزرگ (کبیره) تبدیل میگردد و و(در مقابل) گناه بزرگ بااستغفار کردن ( آمرزش طلبیدن ) بزرگ نمی ماند و (بلکه بفضل الله متعال ومهربان و به سبب استغفار بخشيده میشود).

مومنان نمازگزار و علما ودانشمندان مسلمان برای توبۀ درست ونصوح شرطهایی را ياد کرده اند و که آن شرطها را از آيات قرآن کريم واحاديث صحیح پيامبر استنباط نموده اند و

اولین شرط توبه و دست کشیدن فوری ازگناه می باشد. شرط دوم آن و بر گناه گذشته و ندامت واظهار پشيمانی کردن است . سومین شرط آن و تصميم محکم وجدی گرفتن (عزم خود را جزم کردن) بر آن که بار ديگر به آن گناه باز نگردد .

و شرط چهارم که مربوط به حقوق ومظالم بندگان (انسانهای دیگر) است و این می باشد که حقوق مردمی را که ظلم کرده است بازگرداند و ويا از ايشان طلب عفو وبخشش بخواهد .

أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلمين من كل ذنب فاستغفروه وتوبوا إليه إنه هو الغفور الرحيم.

الحمد لله رب العالمين و أحمده سبحانه وأشكره و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن نبينا محمداً عبده ورسوله صلى الله وسلم وبارك عليه وعلى آله وأصحابه والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين و أما بعد:

عباد الله:

اتقوا الله تعالى وأطيعوه و واعلموا أن طاعته أقوم وأقوى و وتزودوا فإن خير الزاد التقوى و واحذروا أسباب سخط الجبار فإن أجسامكم على النار لا تقوى و واعلموا أن أصدق الحديث كتاب الله و وخير الهدي هدي محمد صلى الله عليه وسلم و وشر الأمور محدثاتها وكل محدثة بدعة و وعليكم بالجماعة فإن يد الله مع الجماعة و ومن شذ شذ في النار اما بعد:

برادران عزیز بدانید که الله متعال نه تنها توبه انسان گنهکار را می پذیرد بلکه اگر او خالصانه به سوی الله بازگردد همراه با پذیرفتن توبه وی تمامی گناهان گذشته اش را نیز به حسنات ونیکی تبدیل نموده وبر کارنامه عمل وی می افزاید.

الله متعال در سوره فرقان چنین می فرماید: ( إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا 70 ) [الفرقان: 70]

ترجمه: مگر كسى كه توبه كند وايمان آورد وكار شايسته كند پس الله بدي هايشان را به نيكي ها تبديل مى‏كند والله همواره آمرزنده مهربان است.

آری الله متعال اینگونه بر ما رحیم ومهربان است ودرب توبه را برای ما گشوده است تا ما به خود آییم وبا ورود به آن سعادت وخوشبختی ابدی خود را به ارمغان آوریم.

برادر عزیز آیا صدای مرگ را شنیدهای وقبر را دیدهای و دوستان وخویشان خود را با دستهایت تشییع کردهای ومرگ آنها را نیز مشاهده نموده ای و که چگونه از قصرها به قبرها انتقال یافتند و از نور منزل به تاریکیهای قبر و از آغوش گرم خانواده به آغوش کرمها وحشرات سکنی گزیدند و از بسترهای نرم به خاک خشن قبر منتقل شدند و از کنار شما به جوار مردگان کوچ کردند. روزی کنار قبرشان فریاد بزن واز آنها بپرس و از لشکر وداراییشان سؤال کن و از زبانی که با آن حرف میزدند بپرس از چشمانی که با آن لذت حاصل میکردند و از زور وقدرت آنها و از خشم وغرش آنها بپرس و از زبان چرب وسخنور آنها و از تکبر وباد گلویشان سؤال کن. حتماً با آه وحسرت خواهند گفت: ما فریب خوردیم و ضرر کردیم وغافل ماندیم.

پس ای خواهر وبرادر عزیز! تا کی در غفلت وروی گردانی از الله؟ تا کی فرمانبردار شیطان ونفس بودن و آیا وقت آن نرسیده که قلب سخت را به توبه نرم کنیم؟

( أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آَمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ 16 ) [الحديد: 16]

آيا براى كسانى كه ايمان آورده‏اند هنگام آن نرسيده كه دلهايشان به ياد الله وآن حقيقتى كه نازل شده نرم [و فروتن] گردد ومانند كسانى نباشند كه از پيش بدانها كتاب داده شد و[عمر و] انتظار بر آنان به درازا كشيد ودلهايشان سخت گرديد وبسيارى از آنها فاسق بودند.

مرگ فقط یک بار به سوی تو می آید و مال و جوانی و مقام مانع او نخواهند بود و قطار توبه را سوار شو قبل از اینکه از ایستگاه دور شود. از آن روزهایی که از عمرت گذشته وبه آنچه الله داده است مغرور مباش و که بقیه عمرت نیز بدینسان خواهد گذشت ونکند خواب باشی وزمانی بیدار شوی که دیر شده است.

شاعر شیرین سخن پارسی گوی چه زیبا سروده است:

دل غافل بکن توبه که مرگ اندر کمین داری

مشو از حال خود غافل که جای زیر زمین داری

دوست عزیز : همین امروز و نه و بلکه همین ساعت که اینجا در خانه الله نشسته ای و پس از ادای نماز جمعه برخیز واز صمیم قلب وبا اصرار به سوی الله برگرد وبر معاصی گذشته وعمری که بیهوده ضایع کردهای استغفار کن وبر استغفارهای گذشته نیز استغفار کن که بسیاری از توبهها واستغفارها و خود نیاز به معذرت خواهی دارند.

پس :

بازا بازا هر آنچه هستی بازا* گر گبر ویهود وبت پرستی بازا

این درگه ما درگه نومیدی نیست *صد بار اگر توبه شکستی بازا

عباد الله! صلوا وسلموا على من أمرتم بالصلاة والسلام عليه في قوله سبحانه: ) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم فصلِّ وسلِّم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين و والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين.

اللهم ارضَ عن الصحابة الأخيار و وآل البيت الأبرار و اللهم إنا نشهدك حب نبيك و وأهل بيت نبيك و وأصحاب نبيك و ومن سار على نهج نبيك صلى الله عليه وآله وسلم.

اللهم وفقنا لِمَا تحب وترضى و اللهم انصر الإسلام والمسلمين و ودمر أعداءك أعداء الدين.

اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المسلمين الأحياء منهم والميتين و برحمتك يا أرحم الراحمين و اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها و أنت وليها ومولاها و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار.

عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.