ایمان به اسما وصفات الهي

الحمد لله الذي جعل التوحيد أغلي ما في الأرض والسموات وأعز أهله بالجنة ورفع الدرجات وجعلنا من أهل التوحيد وعلي سفينة النجاة والصلاة والسلام علي أفضل الخلق صاحب الكمالات وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان ذوي الفضل والتقوا والدعوة والجهاد والبطولات..

وبعد:

برادران مسلمان! الله متعال در كلام مجيدش مي فرمايد: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ 102 ) [آل عمران: 102]

«اى مؤمنان! چنانكه شايسته است از الله بترسيد ودر حالتی بمیرید که مسلمان باشيد». پس خودم وشما را به تقوای الهی وترس حقیقی از الله متعال سفارش می کنم. الله متعال وذوالجلال می فرماید:

( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ 180 ) [الأعراف: 180]

و برای الله و نامهای نیک است و پس به آن (نامها) او را بخوانید و وکسانی را که در نامهایش تحریف (وکجروی) می کنند و رها کنید و بزودی آنها کیفر آنچه را که می کردند و خواهند دهد.

پروردگاری را سپاس وستايش مي كنيم كه ما را به راه راست هدايت فرمود و دلهای ما را با شناخت وايمان به خود حيات بخشيد ونهان ما را با نور هدايت قرآن منور فرمود. از توحيد سخن مي گوییم از يكتايي ویگانگی الله متعال؛ این معبود ومالک دلها؛ این ذات متصف به بهترین صفات کمال ومبرا از هر نقص وزوال؛ معبودی که اسماء حسنى وصفات علیای او تعالی بی نظیر است وبی شمار.

اهميت علم به اسماء وصفات الله در اين است كه شناخت آنها يكي از دو ركن توحيد به شمار آيد و توحيدي كه پيام اساسی همه پيامبران الهی بوده است.

توحید بر اساس یکی از تقسیمات علمای اهل سنت بر دو نوع است: يكي توحيد در علم واعتقاد وديگري توحید در نيت واراده؛ نوع اول را «توحيد علمي» وديگري را «توحيد ارادي» می نامند چون كه نوع اول مربوط به شناخت ومعرفت ودومی مربوط به اراده است. محور نوع اول توحيد مبتنی بر اثبات صفات كمال الله ذوالجلال ونفي هرگونه تشابه ومثال (نسبت به سایر مخلوقین) و رد هر گونه عیب ونقص از الله تعالی است.

هرگاه انسان بخواهد معبود خود را بشناسد بهترین راه برای فهم وشناخت الله تعالی نصوصی است كه اسماء وصفات وافعال ذات گرامی آن ذات قدسی را صراحتاً بيان ميدارند.

الله متعال وذوالجلال در عظیمترین آیه قرآن خود را اينگونه معرفي مينمايد:

) اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِي255 ُ ) [البقرة: 255]

(معبودی بجز الله وجود ندارد واو زنده پايدار (و جهان هستی را) نگهدار است. او را نه چرتی ونه خوابی فرا نميگيرد (و همواره بيدار است وسستي ورخوت بدو راه ندارد). از آنِ او است آنچه در آسمانها وآنچه در زمين است (و در ملك كائنات و او را انبازی نيست). كيست آن كه در پيشگاه او شفاعت كند مگر با اجازه او؟ ميداند آنچه را كه در پيش روي مردمان است وآنچه را كه در پشت سر آنان است (و مطلع بر گذشته وحال وآينده وآگاه بر بود ونبود جهان است واصلاً همه زمانها ومكانها در پيشگاه علم او يكسان است. مردمان) چيزی از علم او را بدست نمی آورند جز آن مقداری را كه وی بخواهد. (علم ودانش محدود ديگران و پرتوی از علم بيپايان وبيكران او است). فرماندهی وفرمانروائی او آسمانها وزمين را دربر گرفته است و ونگاهداری آن دو (براي او گران نيست و) وی را درمانده نميسازد واو بلندمرتبه وبزرگ است.)

نصوص وارده در اين رابطه فراوان است بلكه تمام قرآن از ذات گرامی الله واسماء وصفات کمال او تعالی سخن می گوید

قرآن کریم هدف تمام رسالتهای آسمانی را در يك آيه بيان ميکند:

( وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُون 25 ) [الأنبياء: 25]

(ما پيش از تو هيچ پيغمبری را نفرستادهايم و مگر اين كه به او وحی كردهايم كه: معبودی جز من نيست و پس فقط مرا پرستش كنيد.)

و خلاصه آنچه را كه به پيامبر گرامی اسلام وحی فرموده اینگونه بیان می فرماید:

( قُلْ إِنَّمَا يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ 108 ) [الأنبياء: 108]

(بگو: (اصل دعوت من اين است: ) به من وحی ميشود كه معبود شما يكی بيش نيست (و بقيّه چيزهای ديگری كه به من وحی می گردد و تابع همين اصل اساسی توحيد است). حال كه چنين است و آيا شما تسليم (الله يگانه) ميگرديد (و بتهای سنگی ومعبودهای طاغوتی را كنار ميگذاريد؟).‏

پس ای مومنان ودوستداران الله یگانه ویکتا! الله محبوبمان که یگانه معبود هستی است در آیه کریمه ای که در آغاز خطبه تلاوت شد می فرماید:

( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ 180 ) [الأعراف: 180]

«وبرای الله و نامهای نیک است و پس به آن (نامها) او را بخوانید و وکسانی را که در نامهایش تحریف وکجروی می کنند و رها کنید و بزودی آنها کیفر آنچه را که می کردند و می دهند».

اين آيه كريمه سه نکته مهم را براي ما آشکار می سازد:

يك: اثبات آنچه كه الله از اسماء مبارك خويش به اثبات رسانيده وتمام صفاتی كه بر آن دلالت مينمايد.

دو: نتیجة اين شناخت و فراخواندن الله با نامهای نيك خودش می باشد.

سه: شناخت خط انحرافي كه در تحريف اسماء الله ایجاد شده وسپس دوری از آن واهل آن.

علماى اهل سنت راجع به اين موضوع وابعاد آن ميفرمايند:

اصل در باب صفات اين است كه الله متعال را با آنچه كه خداوند و ذات مقدس وگرامی اش را بدان توصيف نموده ویا پيامبر عزيز ومكرمش صلى الله عليه وسلم الله تعالى را بدان توصيف كرده و توصيف نماييم وآنچه را كه الله براى خود ثابت كرده را براى وى ثابت نموده و وآنچه كه از خود نفى نموده را نفى نمائیم. والبته بدون هيچ توصيف وتشبيهى وبدون هيچ تحريف وتبديلى.

الله متعال كسانى را كه در اسماء وآيات الهى تحريف ايجاد ميكنند مورد نكوهش ومذمت قرار داده و وچنین ميفرمايد:

( إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آَيَاتِنَا لَا يَخْفَوْنَ عَلَيْنَا ) [فصلت: 40]

(كساني كه آيات ما را مورد طعن قرار ميدهند وبه تحريف (حقائق ومعانى) آن دست مييازند و بر ما پوشيده نخواهند بود)

از اين رو باید گفت كسانی كه اسماء وصفات وافعال الله را نفی مینمايند و در واقع و در شناخت ومعرفت الله را به روی خود ودیگران ميبندند! اگر موجودی از لحاظ اسماء وصفات وافعال مجهول باشد عقیده داشتن به او به یک نظریه مجردی تبديل خواهد شد كه هیچ سودی ندارد.

به تعبیر بعضی علماء؛ بدون شناخت اسماء و وصفات ثبوتی وسلبی ذات الله متعال و شناختن حقیقی آن معبود ذوالجلال؛ نا ممکن است.

برادران گرامی ودوستداران توحید ویکتاپرستی! الله متعال گاهی با صفات الوهيت خود را به انسان می شناساند و وگاهی با صفات ربوبيت؛ صفات الوهيت باعث ايجاد محبت ويژه نسبت به الله متعال وشور وشوق جهت ملاقات وی می شود و آرامش روحی وروانی به خاطر تماس وارتباط با وی است و ورقابت برای قرب ونزديكی به او تعالی وسخن گفتن با وی از طريق ذكر ودوری از مردم می باشد. تا آنجا که الله تمام هم وغم وی خواهد شد.

اما صفات ربوبيت باعث ايجاد توكل برالله و نیازمند بودن به او و طلب كمك از او وتسليم وفرمانبرداریش میشود.

آشکار است که صفات ربوبيت در صفات الوهيت وصفات الوهيت در صفات ربوبيت وجود دارد و همانطور که حمد وسپاس الله در ملكش و قدرت وی در عفوش و حكمت وی در قضا وقدرش و نعمت او در بلا ومصيبتش و لطف واحسان ورحمت وی در پادشاهیاش و عدالت او در انتقامش وكرم وبخشش وی در مغفرت وستر رازهای انسان وجود دارد.

اگر در قرآن کریم دقت وتامل کنیم و خواهيم ديد كه پادشاهی قدرتمند مافوق آسمانهاست که امور انسانها وهستی را مديريت ميكند و امرونهی ميكند و پيامبران را به سوی بشريت روانه مينمايد و كتابهايی نازل می کند و برخي بندگانش را مورد رضايت وبرخي ديگر را مورد خشم و بعضي را مشمول ثواب وبعضيها را مشمول عقاب قرار می دهد. او تعالی موصوف به تمام صفات كمال واز هر عيب ونقصی مبرا است و هيچ ذرهاي بدون اجازه وي حركت نميكند و هيچ برگ درختی بدون علم وي تکان نمی خورد»

سروران گرامی! وشیفتگان محبت الله ذوالجلال! مهمترين وبزرگترين آيات الهي آياتي است كه از اسماء وصفات الله سخن می گوید که هر كس بدانها ايمان بياورد ومعناي آن را درك كند وبه مقتضاي آن عمل نمايد ايمانش چند برابر خواهد شد.

در حقيقت علم به اسماء وصفات الله ودرك معناي آن وعمل به محتوا وفراخواندن الله متعال با آنها در قلب انسان مومن: تعظيم وتقديس ومحبت واميد به ذات گرامی او وترس وتقوای حقیقی از او تعالی وتوكل مطلق به قدرت واقتدار آن معبود گرامی ویقین کامل به بازگشت به سوي او تعالی ايجاد مي کند و اینجاست که هيچ كس در دل آنها داراي چنین مكانت وعظمتی نخواهد بود وبا اين روش است كه قلب انسان مومن به الله متعال ومحبت واقعی ذات گرامی او تعالی وابسته شده وخارج از ادعا وتظاهر در وجود انسان و توحيد قلبي ايجاد ميكند وعبوديت وبندگی الله متعال را تحقق ميبخشد و واینجاست که دلها در برابر جلال وعظمت معبود حقیقی تسليم ميشوند وتمام وجود ویکایک سلولهای بدن انسان در برابر قدرت باري تعالي سر تعظيم فرود ميآورند.

پس باید ایمان را محکم نمود واسمای گرامی وصفات کمال او تعالی را شناخت تا بتوان از لذت وحلاوت وشیرینی ایمان برخوردار گردید. امام بخاري رحمت الله علیه در صحيح خود از صحابی جلیل القدر حضرت ابوهريره رضی الله عنه روايت ميكند كه پيامبر مکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:

«ا ن لله تسعة وتسعين اسماً و مئتا الا واحداً مَن أحصاها دخل الجنة»

(الله داراي نود ونه نام است و هر كه آن را حفظ نمايد داخل بهشت خواهد شد.)

علماء مي فرمايند: مراتب حفظ نامهاي الله و بر سه قسم است:

يك: حفظ الفاظ وشمارش آنها.

دوم: فهم معنای آنها.

سوم: فراخواندن الله متعال با آنها و همانگونه كه ميفرمايد:

( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ) [الأعراف: 180]

(‏الله داراي زيباترين نامها است (كه بر بهترين معاني وكاملترين صفات كمال او تعالي دلالت مينمايند). پس الله را با آن نامها فرا بخوانید.

بارك الله لي ولكم في القرآن العظيم ونفعني وإياكم بما فيه من الآيات والذكر الحكيم ونفعنا بهدي سيد المرسلين وقوله القويم أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلين والحمد لله رب العالمين.

الحمد لله حمدا كثيرا طيبا مباركا فيه و كما يحب ربنا ويرضى و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن محمدا عبده ورسوله و وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين.

اي اهل ايمان وتوحيد! بدانيد كه اسماء وصفات الله متعال كه فراوان وبا عظمت است دال بر قدرت وعظمت الله است.

اسماء وصفات وافعال الله متعال و انسان را نسبت به عظمت وكمال او تعالي هدايت مينمايند و لذا اين بهترين راهي است كه انسان ميتواند آن را براي حركت به سوي تعظيم وتمجيد وفرا خواندن الله متعال پیش گیرد.

الله متعال به ما دستور داده كه او را با نامهاي زيبايش فرا بخوانيم: ( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ) [الأعراف: 180]

« نامهاي نيكو فقط مخصوص الله است پس او را با این نامهای نیک بخوانید» «دعا در لغت به معناي درخواست است و يعني الله متعال را با نامهايش فرا بخوانيد.»

فرا خواندن الله متعال با نامهاي زيبايش و همانگونه كه علامه ابن قيم رحمه الله ميفرمايد: داراي دو مرتبه است :

يك: فرا خواندن الله متعال جهت شكر وسپاس يا عبادت وي؛ زيرا الله متعال به ما دستور داده كه او را تقديس وسپاس وستايش نمائيم. ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا 41 وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا 42 ) [الأحزاب:41 - 42]

«اي مؤمنان! الله را بسيار ياد كنيد وهر صبح وشام پاکی او را بیان نمایید»

در صحيح بخاري از عبدالله بن مسعود رضي الله عنه روايت شده كه پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: «ما من احد احب اليه المدح من الله » (هيچ كسي نيست كه مدح وستايش را از الله متعال بيشتر دوست داشته باشد.)

الله متعال وعده داده كساني كه او را ياد ميكنند و آنها را ياد نمايد:

( فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ 152 ) [البقرة: 152]

(پس مرا ياد كنيد تا من نيز شما را ياد كنم وشكر وسپاس مرا به جای آورید وناسپاسي مرا مكنيد).

الله متعال به ما خبر داده كه ذكر الله دلها را آرام ميگرداند.( أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ 28 ) [الرعد: 28] (هان! دلها با ياد الله آرام ميگيرند).

دو: فرا خواندن الله متعال جهت درخواست حاجتی: الله متعال به ما دستور داده كه او را فرا بخوانيم وحاجات خود را با او در ميان بگذاريم واو تعالي وعده استجابت آن را داده است:

( وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ) [غافر: 60] (پروردگار شما ميگويد: مرا به فرياد خوانيد تا بپذيرم واجابت كنم) .

فرا خواندن الله متعال ودرخواست مسايل از او به جز از راه اسماء وصفات والاي الهي جايز نيست. علماي ديني به ما گوشزد كردهاند كه لازم است كسي كه دعا ميكند و براي هر دعايي نام ويژهاي مناسب دعاي مورد نظر را انتخاب كند والله را با آن فرا بخواند.

اسماء یا نامهای گرامی الله متعال کاملا توقيفي بوده ومجالي براي بحث عقلي در آن نيست بنابراين واجب است برآن چه كتاب وسنت گفتهاند اکتفا کنیم وچيزي به آن نيفزائيم واز آن نكاهيم و چون عقل ناقص انسان توانايي درك اسمای گرامی الله ذوالجلال را به نحوی که شايسته آن ذات گرامی باشد را ندارد و بنابراين توقف بر نص واجب است. الله متعال ميفرمايد:

( وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا36 ) [الإسراء: 36]

«و به دنبال چيزي نرو كه بدان علم وآگاهي نداري و بیگمان گوش وچشم وقلب و همه آنان مورد بازخواست قرار خواهند گرفت».

بنابراين قرار دادن اسمي براي الله متعال كه پرورگار آن را مقرر نفرموده يا انكار اسمي كه آن را مقرر فرموده باشد و گناه بزرگی در حق پروردگار متعال است. پس بر ما واجب است که ادب را پيشه كنيم وبه آنچكه نص براي ما آورده است اكتفا نمائيم.

برادران مسلمان ومشتاقان محبت ودوستی الله متعال ؛ معبود مهربان مان می فرماید:

( وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِين 60 )َ [غافر: 60]

«و پروردگار شما فرمود: «مرا بخوانید و تا (دعای) شما را اجابت کنم همانا کسانی که از عبادت من سر کشی می کنند و به زودی با خواری به جهنم وارد می شوند»(1).

) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

«اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد . اللهم بارك على محمد وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد «.

اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المؤمنين والمؤمنات والمسلمين والمسلمات الأحياء منهم والأموات و برحمتك يا أرحم الراحمين و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار. عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.