نیکی به پدر و مادر و رفتار با آنان

الحمد لله منزل الكتاب و هدى وذكرى لأولي الألباب و والصلاة والسلام على نبينا محمد المفضل على البشر بجوامع الخطاب و وعلى آله المطهرين والأصحاب.

وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن محمداً عبده ورسوله شهادة تنجي صاحبها يوم الحساب.

( يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا 1 ) [النساء: 1]

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ 102 ) [آل عمران: 102]

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا70 يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا 71 ) [الأحزاب:70 - 71]

أما بعد:

ستایش از آن الهي است که فرموده است:

( وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ) [الإسراء: 23]

«و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید وبه پدر ومادر [خود] احسان کنید».

او را سپاس میگویم که تمامی نعمتها از اوست وما را بینیاز ساخته است و وگواهی میدهم که معبودی به حق نیست جز الله که تنها وبیشریک است و آنگونه شهادتی که با آن امید نجات ورستگاری ورضوان الله ومغفرت او را داریم و وگواهی میدهم که پیامبر وسرور ما محمد و بنده وپیامرسان اوست که ما را به نیکی دستور داده واز بدی ونافرمانی نهی نموده است. درود وسلام الله تعالى بر وی وبر اهل بیت ویارانش باد. آنان که سمبل حق بودند ویاور نیکی…

ای مسلمانان… از خوشبختی انسان است که پدر ومادرش در کنارش باشند وچشمش با دیدن آنها شاد شده وبا گرمای مهر ومحبت آنان گرما گیرد وبا نصیحت آنان بینا شود وبرکت دعای آنها واجر نیکی به آنها وهمراهی نیک آنان را به دست آورد.

از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که فرمود: مردی به نزد رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم آمد وگفت:

« أبَايِعُكَ على الهجرة والجهاد و أبتَغِي الأجرَ من الله و قال: «فهل من والديك أحدٌ حَيٌّ ؟» قال: نعم و بل كلاهما حَيٌّ و قال : «فتبْتَغِي الأجرَ من الله ؟» قال: نعم! قال: «فارجع إلى وَالِدَيْكَ فأحْسِنْ صُحْبَتَهُما»[متفق علیه]

«با شما بر هجرت وجهاد بیعت میکنم واجر آن را از الله میخواهم. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم به او فرمودند: “آیا پدر ومادرت در قید حیات هستند؟” گفت: آری و هر دو زنده هستند. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: “آیا از الله متعال اجر وپاداش میخواهی؟” گفت: آری. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: “پس به نزد پدر ومادرت برگرد وبا آن دو به نیکی بمان».

ای مسلمان… همانا بدی به پدر ومادر ونافرمانی توسط پسران ودختران همان مصیبت بزرگ وبلای سهمگین وزندگی تلخ است… بدی ونافرمانی تلخی که و قصهی پرغصهاش تمام شدنی نیست…

این گناه بزرگ وکبیرهای است که باعث خشم وعذاب پروردگار است. از ابوبکرة رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:

«أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ؟) ثَلَاثًا قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: (الْإِشْرَاكُ بِاللَّهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ) وَجَلَسَ وَكَانَ مُتَّكِئًا (أَلَا وَقَوْلُ الزُّورِ) مَا زَالَ يُكَرِّرُهَا حَتَّى قُلْتُ لَيْتَهُ سكت». [متّفق علیه]

«آیا شما را به بزرگترین گناهان کبیره آگاه نکنم؟” گفتیم آری ای رسول الله. فرمود: “شرک آوردن به الله ونافرمانی وبدی نسبت به پدر ومادر”… سپس وی که تکیه داده بود نشست وفرمود: “آگاه باشید و وسخن دروغین وگواهی دروغین” پس همچنان این جمله را تکرار میکرد تا آنکه گفتیم کاش ساكت مي شدند».

و از ابوهریرة رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم روایت است که فرمودند:

«رَغِمَ أنفُهُ ثُمَّ رَغِمَ أنْفُهُ ثِمَّ رَغِمَ أَنْفُهُ مَنْ أَدْرَكَ أَبَوَيْهِ عِنْدَهُ الكِبَرُ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما ثُمَّ لَمْ يَدْخُلِ الجَنَّةَ»

«خوار وبدبخت شد و سپس خوار وبدبخت شد و سپس خوار وبدبخت شد آن که پدر ومادر یا یکی از آن دو را در هنگام پیری درک نمود اما [به واسطهی نیکی نکردن به آنان] وارد بهشت نگردید».[به روایت مسلم]

و از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:

“سه کس هستند که الله در روز قیامت به آنان نظر ننموده وبه بهشت داخل نمیشوند: 1- آنکه نسبت به پدر ومادرش بدی ونافرمانی میکند2- وزنی که خود را به مردان شبیه میسازد و3-آنکه نسبت به ناموس خود بی غیرت است” [به روایت احمد ونسائی]

پس چه پست است آنکه در حق پدر ومادرش بدی میکند وچه بیارزش است وتا چه اندازه در سفاهت وحماقت به سر میبرد! آنگاه که والدینش به پیری رسیدند وکمر خم کردند و او در مقابل و خوبی آنها را با کفران وانکار وفراموشی وقطع رابطه پاسخ گفت… وفای آنان را با جفا عوض کرد وصفا وصمیمیتشان را با بد دهنی…

اگر از او چیزی بخواهند بخل می ورزد واگر به او امیدی داشته باشند آنان را نا امید میکند واگر او را بخواهند حاضر نخواهد شد… پاسخشان را نمیدهد مگر به تندی وچیزی نمیدهد مگر از روی ترس وچیزی جز کلمهی “بعداً” نمیداند.

او فراموش نموده که دستور پدر ومادر باید اطاعت شود وحقشان نباید پایمال گردد… پس وای به حال نافرمان… وای به حال او از آن روزی که سوار بر اسب نافرمانی وبدی نسبت به پدر ومادرش گردد ودر رکاب اهل بدی وفسق وفجور راه بیفتد… وای بر او از آن روزی که باعث گریه وآه پدر ومادر شود وآن دو را ناراحت کند وباعث خستگی وآزار آنان شده وآن دو را با غمها وغصهها رها سازد…

ای آنکه در حق پدر ومادر بدی میکنی… ای آنکه حقوقی را که بر گردنت هست فراموش کردهای… چطور با تندی وبیتوجهی وکوچک شمردن وخوار کردن واین روز به آن روز انداختن با پدر ومادرت برخورد میکنی؟؟ چگونه است که زن وخانواده ودوستان وپول وثروت را بر آنها مقدم میداری در حالی که اکنون برای خود مردی شدهای وآنان پس از الله به تو امید دارند واز تو انتظار نیکی واحترام ومحبت دارند.

چگونه از الله انتظار خشنودی داری در حالی که به مادر وپدرت بدی کردهای؟ چطور توانستهای مادرت را ترک کنی؟ چطور توانستهای او را ترک کنی در حالی که او برای تو خود را از خواب محروم میکرد وبدنش را برای تو فنا کرد واز وجودش به تو شیر داد وآغوشش را منزل تو گرداند وبرای تو خستگی وسختی را تحمل کرد؟

اگر تو دچار غم واندوه شدی او نیز غمگین واندوهگین شد… تو را بر خود ترجیح داد وبرای تو آرزوی زندگی کرد حتی اگر به قیمت مرگ خودش باشد…

اکنون… اکنون که او پیر شده وبه تو نیاز دارد در نگاه تو بیارزشترین چیز گردیده است؟ وخوبیهای او را به فراموشی سپردهای وخوبیاش را انکار کردهای؟ خدمت آسان او برایت سخت شد وعمر کوتاه او برایت طولانی گردید؟ او را هنگامی ترک گفتی که او بعد از الله به تو نیاز داشت ودر هنگام پیری او را از یاد بردی وسینهات برایش تنگ شد واو را جام زهر نوشاندی وخود با خیال راحت خوابیدی وخودخواهانه به سرزنش دیگران هم گوش نسپردی… این بود پاداش او بعد از این همه سختی؟ حقا که تو نادانی و(کوردل)…

ابو بردة روایت میکند که ابن عمر رضی الله عنهما مردی را دید که طواف کعبه میکند در حالی که مادرش را بر شانۀ خود گذاشته است ومیگوید: من شتر رام اویم… سپس به ابن عمر رضی الله عنهما فرمود: آیا به نظر تو حقش را ادا کردهام؟ ابن عمر فرمود: هرگز و نه حتی به اندازهی یک نفس از نفس زدنهای هنگام درد زایمان. [به روایت بخاری در ادب مفرد]

و از ابوهریرة رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: “هیچ فرزندی حق پدرش را ادا نمیکند مگر آنکه او را در حال بردگی بیابد وسپس او را بخرد وآزاد کند”. [ به روایت سلم]

پس ای آنکه در حق پدر ومادرت بدی میکنی… چقدر آنها کام تو را شیرین کردند وچقدر تو آنان را تلخکام میکنی. بیا اکنون کمکاری خود را در حق آنان جبران کن که آنان تو را مدتی طولانی نگهداری کردند پس تو آنان را در این مدت کوتاه نگهداری کن.

( وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا 24 ) [الإسراء: 24]

«و بگو پروردگارا آن دو را مورد رحمت قرار ده همانطور که مرا در کودکی تربیت نمودند».

با آنان مهربان ونرمخو باش وبا فروتنی در خدمت آنها باش وبه آنان سخن بزرگوارانه وزیبا بگو وبگو پروردگارا آن دو را رحمت کن همانگونه که به من در کودکی رحم نمودندونگهداری کردند زیرا از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم روایت است که ایشان فرمودند:

«رِضَى الرَّبِّ فِي رِضَى الوَالِدِين و وَسَخَطُ الرَّبِّ فِي سَخَطِ الْوَالِدِين»

“خشنودی پروردگار در خشنودی والدين است وخشم پروردگار در خشم والدين” [به روایت ترمذی]

أقول قولي هذا و وأستغفر الله لي ولكم و فاستغفروه إنه هو الغفور الرحيم.

الحَمْدُ لِلهِِ رَبِّ العَالمِينْ و وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلىَ نَبِينّا مُحَمّدٍ و وَعَلى آلِهِ وَأصْحَابهِ وَمَنْ دَعَا بِدَعْوَتِهِ إلىَ يَوْمِ الدِّيْن.

أمّا بعد:

الله سبحانه راسپاس وستایش می گوییم برای احسان ویاری وتوفیقش و وگواهی میدهم که معبودی به حق نیست جز الله که تنهاست وشریکی ندارد وگواهی میدهم که پیامبر وسرور ما محمد و بنده وپیامرسان او ودعوتگر به سوی رضوان اوست… درود وسلام بسیار الله بر او وبر اهل بیت ویارانش باد.

اما بعد… ای مسلمانان… تقوای الله را پیشه سازید واو را مراقب خود بدانید واز او اطاعت کرده واز وی سرپیچی نکنید…

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ 119 ) [التوبة: 119]

(ای کسانی که ایمان آوردهاید تقوای الله را پیشه سازید وبا صادقان باشید).

ای مسلمان… زندگی چیزی نیست جز وامی که باید ادا شود. وکاری که جزا داده خواهد شد. پس هر که با پدر ومادرش نیکی کند و فرزندانش نیز به او نیکی خواهند کرد وهر که با پدر ومادرش بدی کند و فرزندانش نیز در حق او بدی ونافرمانی خواهند کرد واو را ترک خواهند گفت. زیرا از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:

“به پدر ومادرتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند وخودتان راه حیا وعفت در پیش گیرید تا زنانتان نیز راه حیا وعفاف در پیش گیرند” [به روایت حاکم وطبرانی] پس مبارک است رضایت پدر ومادر ودعای آنها برای آنکه به آنان نیکی میکند وآنان را همراهی میکند.

ای مسلمانان و همچنین هر کس پدر ومادرش را از دست داد نیکی به آنان را بعد از مرگشان از دست ندهد؛ زیرا که نیکی تمام نمیشود واز ابو أسید ساعدی رضی الله عنه روايت است که گفت: در حالی که ما نزد رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بودیم مردی از بنی سلمة بر او وارد شد وگفت: ای رسول الله آیا از نیکی به پدر ومادر چیزی بعد از مرگشان باقی مانده است که به آنان نیکی نمایم؟ رسول الله فرمودند: “آری؛ دعا وطلب آمرزش برای آنها وانجام دادن وصیت آنها بعد از مرگشان وصلهی رحم خویشاوندانی که به او مربوطند وگرامی داشتن دوستان آنان” [به روایت احمد وابوداوود وابن ماجه]

و از عائشة رضی الله عنها روایت است که مردی به رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم گفت: مادرم به طور ناگهانی وبدون آنکه فرصت صدقه دادن داشته باشد وفات نموده است وگمان میکنم اگر [زنده بود] ومیتوانست سخن بگوید صدقه میداد. پس آیا اگر برای او صدقه دهم وی اجری خواهد داشت؟ رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: “آری”. [متفق علیه]

از عمرو بن شعیب از پدرش از جدش روایت است که عاص بن وائل وصیت نمود که به جای او صد برده را آزاد کنند. پس فرزندش هشام پنجاه برده آزاد کرد. فرزند وی عمرو خواست که پنجاه بردهی دیگر آزاد کند پس از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم دربارهی آن کار سوال کرد. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: “اگر او مسلمان باشد وبه جای او برده آزاد کردید یا صدقه دادید یا حج نمودید [ثواب] آن به او خواهد رسید”. [به روایت احمد وابوداوود]

ای مسلمانان و ثمرهی شنیدن و پیروی کردن است پس شما از کسانی باشید که سخن را میشنوند واز بهترین آن پیروی میکنند. ودرود وسلام بفرستید بر رسول الله صلي الله عليه وسلم و آن هدایتگری که در روز قیامت شفاعت کننده مردمان است و که هر که بر او درود فرستد الله بر او ده درود خواهد فرستاد…

عباد الله! صلوا وسلموا على من أمرتم بالصلاة والسلام عليه في قوله سبحانه: ) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم فصلِّ وسلِّم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين و والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين.

اللهم ارضَ عن الصحابة الأخيار و وآل البيت الأبرار و اللهم إنا نشهدك حب نبيك و وأهل بيت نبيك و وأصحاب نبيك و ومن سار على نهج نبيك صلى الله عليه وآله وسلم.

اللهم وفقنا لِمَا تحب وترضى و اللهم انصر الإسلام والمسلمين و ودمر أعداءك أعداء الدين.

اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المسلمين الأحياء منهم والميتين و برحمتك يا أرحم الراحمين و اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها و أنت وليها ومولاها و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار.

عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.