ايمان به قضا وقدر الهي

الحمد لله الذي جعل التوحيد أغلي ما في الأرض والسموات وأعز أهله بالجنة ورفع الدرجات وجعلنا من أهل التوحيد وعلي سفينة النجاة والصلاة والسلام علي أفضل الخلق صاحب الكمالات وعلي آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان ذوي الفضل والتقوا والدعوة والجهاد والبطولات..

برادران مسلمان! الله متعال در كلام مجيدش مي فرمايد: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ 102 ) [آل عمران: 102]

«اى مؤمنان! چنانكه حق ترسيدن است از الله بترسيد ونميريد مگر در حاليكه مسلمان باشيد». پس خودم وشما را به تقوای الهی وترس حقیقی از الله متعال سفارش می کنم.

برادران مسلمان! ای اهل ایمان وتوحید! موضوع خطبه این هفته ما ایمان به قضا وقدر الهی است.ايمان به تقدير يكي از اركان ششگانه ايمان است كه ايمان هيچ کسی جز با يقين وباور ورضا وخوشنودي كامل به آن و متحقق نمي شود و لذا خدواند متعال مي فرمايد:

( إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ 49) [القمر: 49]

«بي گمان ما هر چيزي را به اندازه مقرر آفريده ايم».

و رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايند: (كل شئ بقدر حتى العجز والكيس) «همه چيز در تقدير نوشته شده است حتي ناتواني وزيركي ». صحيح مسلم ( 2655) و ومسند أحمد

( 2/110).

ايمان به تقدير جز با تحقق چهار چيز كامل نمي شود.

اول: ايمان داشتن به علم ازلي الله متعال كه بر هر چيز احاطه كامل دارد.

دوم: ايمان داشتن به نوشته شدن در لوح محفوظ. يعني هر آنچه از تقدير مي خواسته انجام بگيرد در آن ثبت شده است.

( مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ) [الأنعام: 38]

«هيچ چيزي را در كتاب (لوح محفوظ) فرو گذار نكرده ايم».

رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايد:

(كتب الله مقادير الخلائق قبل أن يخلق السموات والارض بخمسين الف سنة) «الله متعال پنجاه هزار سال پيش از آنكه آسمانها وزمين را بيافريند تقدير مخلوقات را نوشته است».صحيح مسلم شماره 2653

سوم : ايمان داشتن به مشيئت الله متعال كه هر چه بخواهد اجراء مي كند وقدرتش فراگير است لذا مي فرمايد:

( وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ 29 ) [التكوير: 29]

«و نمي توانيد كه بخواهيد مگر الله و پروردگار جهانيان بخواهد ».

چهارم: ايمان داشتن به اينكه خالق وآفريدگار همه چيز در جهان فقط الله متعال است .

تقدير مراحلي دارد:

آ- تقدير عمومي براي همه كائنات: كه الله متعال پنجاه هزار سال پيش از آفرينش آسمانها وزمين آنرا نوشته است.

ب- تقدير عمري: كه از لحظه دميدن روح تا پايان عمر براي او نوشته شده است.

ج- تقدير سالانه: كه در طول يكسال انجام مي گيرد.

( فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ 4 ) [الدخان: 4]

«هر كار استواري درآن شب (شب قدر) فيصله مي يابد».

د- تقدير روزانه: كه در هر روز اعم از عزت وذلت وبخشش وبازداشتن وميراندن وزنده كردن وغيره انجام مي گيرد.

آفريدگار وپروردگار واختيار دار همه چيز فقط الله متعال است و او پيش از آنكه آنان را بيافريند اجلشان وروزي شان واعمالشان واينكه رستگار خواهند بود ويا زيانكار و همه چيز را نوشته ودر لوح محفوظ ثبت گردانيده است.

آنچه الله بخواهد همان مي شود و وآنچه او نخواهد انجام نخواهد شد و او هر آنچه تاكنون انجام گرفته وهر آنچه در آينده انجام خواهد گرفت وآنچه كه انجام نگرفته واگر انجام مي گرفت چگونه مي بود همه را مي داند و او بر هر چيزي تواناست وهر كسي را بخواهد گمراه مي كند وهر كسي را كه بخواهد راهنمايي مي نمايد.

جايز است كه در مصيبتها به قضاء وقدر استدلال شود وگفته شود و تقدير چنين بوده است و اما در عيبها ونارسائيها وگناهان هرگز نمي توان تقدير را بهانه قرار داد وهر كاري كرد.

دو چيز پيرامون تقدير بر بندة مؤمن واجب است.

اول: اينكه در انجام كارهاي خير واجتناب از كارهاي ناپسند از الله متعال كمك واستعانت بجويد واينكه دعا كند كه هر كار خيري را آسان وهر كار ناپسندي را بر او دشوار گرداند وبر او توكل كند وخود را در جلب هر خير ونيكي وپرهيز از هر شر وبدي محتاج او بداند.

رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايد:

(احرص على ما ينفعك واستعن بالله لا تعجز وإن أصابك شئ لا تقل لو أني فعلت كذا لكان كذا ولكن قل قدرالله وما شاء فعل و فإن لو تفتح عمل الشيطان).صحيح مسلم شماره 2612

«بر آنچه به تو نفع مي رساند حريص باش واز الله كمك واستعانت بجوي اگر به مشكلي بر خوردي نگو اگر چنين مي كردم چنين مي شد و بلكه بگو الله متعال چنين خواسته ومقدر فرموده واو هر چه بخواهد مي كند و زيرا كلمه (اگر) دروازه شيطان را به رويت باز مي كند».

دوم: اينكه بر آنچه برايش مقدر شده صبر نمايد وداد وفرياد نكند و بايد يقين داشته باشد كه اين قضاء وقدر الهي است لذا به آن راضي وخوشنود باشد و ويقين داشته باشد كه مشكلي كه به او رسيده هرگز بازگشت نداشته وآنچه كه از او نجات يافته هرگز نمي توانسته به او آسيبي برساند.

به هر حال بايد به قضاء وقدر راضي بود زيرا كه اين رضايت مكمل وپايان بخش رضايت به ربوبيت پروردگار است و بر هر مؤمني لازم است كه به تقدير وقضاي الله متعال راضي باشد و زيرا هر فعل وقضاي الله متعال سرتاسر خير وعدالت وحكمت است و كسي كه مطمئن باشد كه آنچه به او رسيده نمي توانسته نرسد وآنچه كه به او نرسيده نمي توانسته برسد. قلبش از شك و حيرت وسرگرداني پاك مي ماند وزندگي اش از گرفتگي وآشفتگي در امان خواهد بود و بنابر اين هر چه از دست بدهد اورا غمگين نمي كند و وبراي آينده اش نگران وپريشان نمي شود در اين صورت او خوشبخت ترين انسان است وپر آرامش ترين قلب را در سينه دارد.

كسي كه يقين داشته باشد كه عمرش شمرده شده وروزي اش مشخص است نه ترس از مرگ عمرش را زياد مي كند و ونه بخل بر روزي اش مي افزايد؛ همه چيز نوشته شده وتعيين شده است و وهر دشواري ومصيبتي كه به او برسد صبر مي كند وهمواره از گناهانش پوزش وآمرزش مي طلبد وبه آنچه الله متعال برايش مقدر فرموده راضي وخوشنود مي گردد و بنابر اين از يك سو از پروردگارش فرمانبرداري مي كند واز سوي ديگر بر مشكلات ودشواري هاي زندگي صبر پيشه مي كند.

اينكه مي گوئيم قضا وقدر راز الله متعال در مخلوقاتش است منحصر به بخش پنهان وپوشيده آن است. حقيقت اشياء را جز الله متعال هيچكس نمي داند و والله متعال بشر را هرگز به آن مطلع نمي گرداند و مثل گمراه كردن وهدايت كردن وزنده كردن وميراندن و عطاء كردن وبازداشتن.

وچنانكه رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايد: (إذا ذكر القدر فامسكوا) «هر گاه صحبت از قضاء وقدر به ميان آمد زبان خود را نگهداريد».السلسلة الصحيحة1 / 34

و اما بخشهاي ديگر تقدير وحكمت هاي بزرگي وآموزنده آن و ومراتب ودرجات وپيامدهاي آن چيزهايي است كه شناخت آن وبيان كردن آن براي مردم جايز است و زيرا تقدير يكي از اركان ايمان است و كه بايد آنرا آموخت. چنانكه رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم هنگامي كه اركان ايمان را براي جبريل عليه السلام بيان نمودند فرمودند:

«هذا جبريل اتاكم يعلمكم دينكم) «اين جبريل است آمده كه دينتان را به شما بياموزد».صحيح مسلم شماره 8

علم وآگاهی الله متعال به آنچه كه در آينده انجام خواهد گرفت و غيب است كه جز خود او تعالي هيچكس آنرا نمي داند واز ديد ودرك همگان پنهان است و پس هيچكس نمي تواند بر اساس آن وبه بهانه اينكه همه چيز قبلاً در تقدير متعين شده عمل را ترك كند.

بنابر اين قضاء وقدر الهي نمي تواند براي هيچكس نزد الله متعال ونه نزد مخلوقاتش حجت وبهانه قرار گيرد و اگر قضيه از اين قرار مي بود وهر كس قضاء وقدر را بهانه قرار مي داد وگناهان وتقصيراتش را توجيه مي كرد در آن صورت نه هيچ ظالمي مؤاخذه مي شد ونه هيچ قاتلي قصاص مي گرديد ونه هيچ مشرك وكافري محاسبه مي شد ونه حدي جاري مي شد و ونه هيچكس از ظلم باز مي ايستاد و كه اين فسادي آشكار وضرر آن در دين ودنيا مشخص است.

كسي كه قضاء وقدر را حجت وبهانه قرار مي دهد به او مي گوئيم تو يقينا نمي داني كه از اهل بهشتي يا از اهل دوزخ و اگر اين امر برايت مشخص مي بود ديگر نيازي به امر ونهي نبود و بنابر اين تو عمل كن واميدوار باش كه الله متعال تو را توفيق عنايت فرمايد تا اينكه از اهل بهشت باشي.

يكي از صحابه گرامی رضي الله عنهم هنگامي كه روايات تقدير يا قضا وقدر را شنيد فرمود قبلاً هم تلاش وكوشش ما همين اندازه بود.

هنگامي كه از رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم در باره استدلال به قضاء وقدر وبهانه قرار دادن آن پرسيده شد فرمودند: (اعملوا فكل ميسر لما خلق له) «عمل كنيد هر كس براي هر كاري كه آفريده شده آن كار برايش آسان است».صحيح بخاري شماره 4949

كسي كه اهل سعادت باشد عمل كردن به اعمال سعادتمندان ورستگاران برايش آسان مي شود وهر كسي از اهل شقاوت باشد عمل كردن به اعمال شقاوتمندان وزيانكاران برايش آسان مي شود وسپس اين آيات را تلاوت فرمودند:

( فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى 5 وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى6فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى 7 وَأَمَّا مَنْ بَخِلَ وَاسْتَغْنَى 8وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى 9 فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى 10 ) [الليل: 5 - 10]

«پس اما كسي كه بخشيد وپرهيزگاري كرد و وآيين نيك را تصديق كرد و راه رسيدن به آسايش را برايش آسان مي گردانيم و واما هر كس كه بخل ورزيد وخود را بي نياز شمرد و وآيين نيك را دروغ انگاشت و به او براي گرفتار آمدن به دشواري و زمينه مي دهيم».

حالات ووقايعي كه براي انسان پيش مي آيد دو نوع است يك نوع آنكه ظاهراً چاره دارد كه انسان مي تواند چاره جويي كند و نوع دوم آنكه هيچ چاره اي ندارد بنابر اين در برابر آن بدون داد وفرياد تسليم مي شود.

الله متعال پيش از آنكه مشكل ومصيبتي رخ دهد آنرا مي داند و اما معناي اين سخن اين نيست كه چون الله متعال مي دانسته لذا خود او را به مشكل ومصيبت گرفتار نموده و خير بلكه مشكل به اين دليل پيش آمده كه اسباب پيدايش آن مهيا شده است و اگر علت پديد آمدن مشكل يا مصيبت خود شخص باشد و كه مثلاً از اسبابي كه مي توانسته او را از وقوع در مشكل باز دارد - با اينكه دينش به استفاده از اسباب امر نموده - از آن كار نگرفته اينجا خودش موردملامت است كه از اسباب طبيعي كار نگرفته واز خودش حمايت نكرده و اما اگر چاره اي نداشته وتوانايي دفع مشكل را نداشته اينجا معذور است.

بارك الله لي ولكم في القرآن العظيم ونفعني وإياكم بما فيه من الآيات والذكر الحكيم ونفعنا بهدي سيد المرسلين وقوله القويم أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلين والحمد لله رب العالمين.

الحمد لله حمدا كثيرا طيبا مباركا فيه و كما يحب ربنا ويرضى و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن محمدا عبده ورسوله و وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين.

سروران گرامی ومؤمنان گرانقدر! استفاده از اسباب به هيچ وجه منافي تقدير وتوكل نيست و بلكه جزئي از آن است؛ اما اگر بنا بر قضاء وقدر الهي مشكلي پيش آمد واجب است كه به آن راضي بوده وتسليم باشيم و وبگوئيم

(قدرالله وما شاء فعل) «الله چنين مقدر كرده بود واو هر چه بخواهد مي كند».

و اما قبل از اينكه واقع شود بايد هميشه از اسباب مشروع استفاده كرد وتقدير را با تقدير دفع كرد. پيامبران عليهم السلام همواره از اسبابي كه آنها را از دشمنانشان محفوظ بدارد استفاده كرده اند با وجود اينكه آنان با وحي الهي وحفاظت الهى مؤيد بوده اند ورسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم با شدت توكلي كه داشتند وسيد المتوكلين بودند هميشه از اسباب كار مي گرفتند.

لذا الله متعال مي فرمايد: ( وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ ) [الأنفال: 60] «و آنچه از نيرو ومهيا ساختنِ اسبان در توان داريد براي (مقابله با) آنان آماده سازيد و با آن دشمن الله ودشمن خود را بترسانيد».

همچنين مي فرمايد: ( هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ 15 ) [الملك: 15]

«اوست كسي كه زمين را برايتان رام گرداند پس در گوشه وكنار آن راه برويد واز روزي اش (الله) بخوريد. و(وقوع) رستاخيز در نزد اوست».

رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايند:

(المؤمن القوي خير وأحب إلى الله من المؤمن الضعيف وفي كل خير و إحرص على ما ينفعك واستعن بالله ولا تعجز وإن أصابك شئ فلا تقل لو أني فعلت كذا وكذا لم يصبنى كذا ولكن قل قدرالله وما شاء فعل فإن لو تفتح عمل الشيطان)صحيح مسلم شماره 4816

«مؤمن قوي بهتر ودر نزد الله محبوبتر از مؤمن ضعيف است ودر هر دو خير است و بر آنچه به تو نفع مي رساند حريص باش واز الله كمك واستعانت بجوي وعاجز مشو واگر امر ناپسندي به تو رسيد و نگو اگر چنين مي كردم چنان مي شد و بلكه بگو «قدرالله وماشاء فعل» زيرا كلمه « اگر» درب كار(خرابكاري) شيطان را باز مي كند».

كسي كه از قضا وقدر منكر شود گويا اصلي از اصول شريعت را منكر شده وكافر گرديده است و يكي از علماي سلف رحمت الله عليه مي فرمايد: با قدريه (منكران قدر) بوسيله علم مناظره كنيد و زيرا اگر از قدر منكر شوند كافر مي شوند واگر به آن اقرار كنند به حرفشان گرفته مي شوند.

ايمان به قضاء وقدر ثمرات وپيامدهاي بسيار نيكو وارزشمندي دارد كه فرد وجامعه را اصلاح مي كند و از جمله :

أ: عبادتهاي مختلف وصفات نيكو ببار مي آورد و مانند اخلاص براي الله متعال و توكل بر او و ترس از او و اميد به او و حسن ظن نسبت به او تعالي و صبر وتحمل در برابر مشكلات و مبارزه با نا اميدي و راضي شدن به خدايي الله و شكر او تعالي را بجاي آوردن و به فضل ورحمتش خوشحال شدن و در برابر ذات يگانه اش تواضع وفروتني نمودن و هر گونه تكبر وخود پسندي را ترك كردن و به خاطر رضاي پروردگار در كارهاي خير خرج كردن و شجاعت ودلاوري و قناعت وعزت نفس و همت والا وجديت و در همه حال ميانه روي پيشه كردن و از حسد دوري نمودن وآزاد شدن عقل وانديشه از خرافات وموهوم پرستي واطمينان قلب وآرامش خاطر وغيره.

ب: كسي كه به قضا وقدر ايمان دارد در زندگي اش درست حركت مي كند و نه هيچ نعمتي او را مغرور ونه هيچ مشكلي مأيوسش مي كند و ويقين كامل دارد كه مشكل وسختي اي كه به او رسيده از طرف الله آزمايش است واين تقدير الهى است و بنابر اين بجاي بي صبري وجزع وفزع صبر مي كند واجرش را از الله مي طلبد.

ج: اينكه از اسباب گمراهي وسوءخاتمه حمايت مي شود و زيرا ايمان به تقدير او را وادار به مجاهده مي كند و مجاهده دائم بر استقامت وپايداري وكثرت انجام اعمال صالح ونيكو وپرهيز از هر نوع گناه ونافرماني.

د: ايمان به تقدير مؤمن را آماده مي كند تا اينكه در برابر مصائب ومشكلات مقاومت كند ودر برابر هر گونه سختي ودشواري با قوت قلب ويقين كامل بايستد ودر عين حال از اسباب نيز كار بگيرد.

رسول گرامي صلي الله عليه وآله وسلم مي فرمايند: (عجباً لامر المؤمن إن امره كله له خير و وليس ذلك إلا للمؤمن و إن أصابته سرّاء شكر فكان خيرا له و وإن اصابته ضرّاء صبر فكان خير له) .صحيح مسلم شماره 2999

«حالت مؤمن عجيب است و هر كارش براي او خير است و واين جز براي مؤمن براي كسي ديگري نيست و اگر امر خرسند كننده اي به او برسد شكر مي كند كه اين برايش خير است و واگر امر ناپسندي به او برسد صبر مي كند كه اين نيز برايش خير است»

) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد . اللهم بارك على محمد وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد

عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.