آداب تلاوت قرآن کریم / قران کريم کلام الله است و کتاب گرانقدرش

الحمد لله الذي جعل القرآن ربیع قلوبنا ونور صدورنا وذهاب همومنا وغمومنا وسائقنا ودلیلنا إلی جنّاته جنّات النعیم. وأشهد أن محمداً عبد الله ورسوله و وأمينه على وحيه و وخيرته من خلقه و المبعوث بالدين القويم و والصراط المستقيم و أرسله الله رحمة للعالمين و وإماماً للمتقين و وحجة على الخلائق أجمعين. صلى الله عليه وعلى آله وصحبه والتابعين لهم بإحسان و وسلم تسليماً مقروناً بالرضوان. اما بعد: الله متعال میفرماید: ( إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ 29 لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ 30 ) [فاطر: 30]«کسانی که کتاب الله می خوانند و ونماز را برپای می دارند و واز چیزهای که بدیشان داده ایم و پنهان وآشکار و بذل وبخشش می نمایند و آنان چشم امید به تجارتی دوخته اند که هرگز بی رونق نمی گردد واز میان نمی رود.*تا الله اجرشان را به تمام وکمال بدهد و واز فضل خود بر پاداششان بیفزاید و چرا که الله آمرزگار وسپاسگزار است.» در عالم هستي هيچ كتابي در فضيلت وبرتري به پايه قرآن کریم نميرسد؛ زيرا نه تنها قرآن خلاصه وعصاره تعليمات همة انبياء الهي است و بلكه از همه موجودات آفرينش برتر ووالاتر است. فضيلت قرآن کریم از همه كتابهاي آسماني بيشتر وبالاتر است؛ زيرا كتابهاي ديگر آسماني براي برههاي از زمان ومردم خاصّي فرود آمده بود. امّا قرآن براي همه زمانها تا روز قيامت وبراي همه انسانها وجنیان در همه مكانها نازل شده وهمه موظّف هستند به دستورات آن عمل كنند.

قرآن کریم اثر جود وبخشش الهي است كه بر قلب بهترين فرد نازل شده است و وپيامبر اسلام صلّي الله عليه وآله وسلم هم در رساندن اين بخشش الهي كوتاهي نكرده و بلكه همه آن عطايا ومواهب الهي را به انسانهاي مستعد وقابل و ابلاغ كرده است. بدون تردید تعليم وتلاوت قرآن بهترین عبادت ها است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم میفرمایند: «خیرکم من تعلم القرآن وعلمه » صحیح بخاری «بهترین شما کسی است که قرآن را یاد بگیرد وبه دیگران بیاموزد» همچنان میفرماید: «اقْرَؤُوا القُرْآنَ فَإِنَّهُ يَأْتِيْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَفِيْعاً لأَصْحَابِهِ» روایت مسلم. «قرآن بخوانید؛ زیرا قرآن و در روز قیامت برای یاران خود شفاعت میکند». ودر موضع دیگر میفرماید: «يُؤْتَى يَوْمَ القِيَامَةِ بِالْقُرْآنِ وَأَهْلِهِ الَّذِينَ كَانُوا يَعْمَلُونَ بِهِ في الدُّنْيَا تَقْدُمُهُ سُورَةُ الْبَقَرَةِ وَآلُ عِمْرَانَ و تُحَاجَّانِ عَنْ صَاحِبِهِمَا» روایت مسلم. «روز قیامت و قرآن واهلش و آنانی که در دنیا به قرآن عمل میکردند و آورده میشوند وسورههای بقره وآل عمران در پیشاپیش او (قرآن) هستند واز یاران شان و دفاع وحمایت میکنند». همچنان میفرماید: «الَّذِيْ يَقْرَأُ القُرْآنَ وَهُو مَاهِرٌ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْكِرَامِ البَرَرَةِ و والَّذِيْ يَقْرَأُ القُرْآنَ ويَتَتَعْتَعُ فِيهِ وَهُوَ عَلَيهِ شَاقٌّ لَهُ أَجْرَانِ» متفقٌ عليه. «کسی که قرآن را ماهرانه (و بدون داشتن اشتباه ووقفه) بخواند و با فرشتگان بزرگوار ونیکوکار وحی است و وکسی که قرآن را به سختی وهمراه وقفه بخواند وآن خواندن برای او سخت باشد و دو اجر دارد».و میفرماید: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِي يَقْرَأُ القُرْآنَ مَثَلُ الأُتْرُجَّةِ: رِيْحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا طَيِّبٌ و وَمَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِي لاَ يَقْرَأُ القُرْآنَ كَمَثَلِ التَّمْرَةِ: لاَ رِيحَ لَهَا وَطَعْمُهَا حُلْوٌ و وَمَثلُ الْمُنَافِقِ الَّذِي يَقْرَأُ القرآنَ كَمَثلِ الرَّيْحَانَةِ: رِيْحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ و وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِي لاَ يَقْرَأُ القُرْآنَ كَمَثلِ الحَنْظَلَةِ: لَيْسَ لَهَا رِيْحٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ» متفقٌ عَلَيْهِ. «مثال مؤمنی که قرآن میخواند و مانند ترنج است که هم بو وهم مزهی خوب دارد و ومثال مؤمنی که قرآن نمیخواند و مانند خرماست که بو ندارد ولی مزهاش شیرین است؛ ومثال منافقی که قرآن میخواند و مانند ریحان است که بوی آن خوش ولی مزهاش تلخ است و ومثال منافقی که قرآن نمیخواند و چون حنظل است که بو ندارد ومزهی آن نیز تلخ است».

ای مسلمانان! آيات قرآن کریم سرچشمة هدايت و وكلماتش معدن ارشاد ورحمت است. كسي كه به سعادت هميشگي علاقمند است و وسعادت وخوشبختي هر دو جهان را ميخواهد داشته باشد و بر وي لازم است كه روز وشب با قرآن تجديد میثاق كرده وارتباطش را با آن محكم واستوارتر سازد و وآياتش را به حافظه خود سپرده وبا مغز وفكر خويش در آميزد تا در پرتو آن كتاب آسماني و به سوي رستگاري وسعادت جاوداني رهنمون شود.پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الكِتَابِ أَقْوَاماً وَيَضَعُ بِهِ آخَرِيْنَ» روایت مسلم. «الله با این قرآن و کسانی را بلند وکسانی دیگر را پست میکند». در موضع دیگر میفرمایند: «لاَ حَسَدَ إِلاَّ في اثْنَتَيْنِ: رَجُلٌ آتَاهُ اللهُ القُرْآنَ و فَهُوَ يَقُومُ بِهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَآنَاءَ النَّهَارِ و وَرَجُلٌ آتَاهُ اللهُ مَالاً و فَهُوَ يُنْفِقُهُ آنَاءَ اللَّيْلِ وَآنَاءَ النَّهَارِ» متفقٌ عَلَيْهِ. «حسد ورزیدن جز در دو چیز جایز نیست: یکی و مردی که الله و قرآن را به او یاد داده است واو در ساعات شب وروز به آن قیام میکند (حقش را از قرائت وعمل وتعلیم و به جای میآورد)؛ دوم و مردی که الله مالی به او داده است واو در ساعات شب وروز و آن را میبخشد». همچنان میفرمایند: «يُقَالُ لِصَاحِبِ الْقُرَآنِ: اقْرَأْ وَارْتَقِ وَرَتِّلْ كَمَا كُنْتَ تُرَتِّلُ في الدُّنْيَا و فَإنَّ منْزِلَتَكَ عِنْدَ آخِرِ آيَةٍ تَقْرَؤُهَا» روایت أبوداود و والترْمذي وقال: حديث حسن صحيح. «(درهنگام ورود به بهشت) به قاری وملازم قرآن (در علم وعمل) گفته میشود: قرآن بخوان و(از پلههای بهشت) بالا برو وبا تأنی وتجوید بخوان و چنانکه در دنیا با ترتیل میخواندی و زیرا منزلت تو در (حد) آخرین آیهای است که میخوانی».

برادران وخواهران! بر مسلمان لازم است قران کریم را روزانه تلاوت نماید آنرا دور نکند واگر کل یا قسمتی از قران را حفظ دارد باید در حفظ کوشا باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم امت را در این مورد چنین توصیه می نماید: «تَعاهَدُوا هَذَا الْقُرآنَ فَوَالَّذي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَهُوَ أَشَدُّ تَفَلُّتاً مِنَ الإِبِلِ في عُقُلِهَا» متفق عليه. «(در خواندن وتذکر گرفتن) بر این قرآن و مداومت وملازمت داشته باشید و زیرا سوگند به کسی که جان محمد در دست اوست و قرآن و از شتر پای بسته در طناب و گریزانتر وفرارتر است (قرآن از ذهن وحافظهی انسان و از شتری که پایش از طناب باز میشود و زودتر میگریزد)». پس بر قاری وملازم قرآن لازم است این نعمت بزرگ را که الله بر وی ارزانی داشته از دست ندهد زیرا وی مانند كسى است كه شترش را بسته است و که اگر از آن مواظبت کند و آن را خواهد گرفت ودر دست خواهد داشت واگر آن را رها کند و میرود. الله ما توفیق دهد واز جمله کسانی نگرداند که پیامبر در روز قیامت از آنان شکایت خواهد کرد و چنانکه قرآن کریم می فرماید ( وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآَنَ مَهْجُورًا 30 ) [الفرقان: 30]

« ورسول الله فرمودند ( شکوا کنان به سوي پروردگارش در دنيا (پروردگار! قوم من) قريش و يا اعراب يا امت (اين قرآن را وا نهادند)» ورهاکردند و بايد دانست که اين شکواي پيامبر صلي الله عليه وسلم هم اکنون ودر هر زماني که امت ايشان قرآن را رهاکنند و بلند است. ابن قيم رحمه الله مي فرمايد: (مهجور قرار دادن ووانهادن قرآن بر چند نوع است: يکي از اين انواع: گوش ننهادن وايمان نياوردن به آن است. دوم: ترک عمل به آن است - هر چند که آن را بخواند وبه آن ايمان آورد. سوم: ترک حاکميت وداوري طلبيدن از آن است. چهارم: ترک تدبر وفهم معاني آن است. پنجم: ترک شفا خواستن ودرمان جستن در بيماريهاي دلها از آن است. هر چند که بعضي از اين انواع از بعضي ديگر سبکتراند).

بارك الله لي ولكم في القرآن العظيم ونفعني وإياكم بما فيه من الآيات والذكر الحكيم. أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلمين انه هو الغفور الرحيم.

الحمد لله حمدا يليق بجلال وجهه وعظيم سلطانه و وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و وأشهد أن محمدا عبد الله ورسوله و صلوات الله سلامه عليه وعلى آله وأصحابه ومن سار على نهجه إلى يوم الدين وبعد:

بندگان الله! براى تلاوت قرآن كريم آداب خاصى هست كه بايد مسلمان آنرا مراعات نماید. در مرتبه اول مانند سایر عبادات بايد خاص برای رضای اوتعالی قران تلاوت نماید. ودرحال طهارت وبا وضو به تلاوت قرآن بپردازد. در حالى كه مسواك كرده است و قرآن را تلاوت كند. در شروع قرائت قرآن نخست اعوذ بالله من الشیطان الرجیم می گوییم و چون الله عزوجل می فرماید: ( فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآَنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ 98 ) [النحل: 98]

«آنگاه که قرآن را می خواهی تلاوت کنی از شیطان رجیم به الله پناه ببر». سپس بسم الله الرحمن الرحیم را بخواند به جز سوره توبه تا با عنايت الله متعال و از دخالت‏هاى شيطانى محفوظ بماند. ترتيل را بايد مراعات نمايد؛ طوریکه الله امر فرموده است: ( وَرَتِّلِ الْقُرْآَنَ تَرْتِيلًا 4 ) [المزمل: 4]

« وقرآن را با ترتیل بخوان خواندنی» ترتيل عبارت از اين است كه حروف وكلمات را روشن ادا كند ووقف‏ها را رعايت نمايد و آن چنان تند نخواند كه حروف وكلمات ووقوف وفواصل به خوبى ادا نشود در مجموع و بايد حروف وكلمات را خوب و روشن ودر عين حال متصل ومرتبط به هم ادا كند ووقوف وفواصل آيات را هم مراعات نمايد وطورى بخواند كه قلوب را به حركت آورد ودل‏ها را تكان دهد. به پیروی از رسول اکرم با صوت زيبا تلاوت كند. عَنِ الْبَرَاءِ بنِ عَازِبٍ رَضِيَ اللهُ عنهمَا قالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَرَأَ في العِشَاءِ بِالتِينِ والزَّيْتُونِ و فَمَا سَمِعْتُ أَحَدَاً أَحْسَنَ صَوْتَاً مِنْهُ. متفقٌ عليه. از براء بن عازب رضی الله عنه روایت شده است که فرمود: از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که در نماز عشا و سورهی والتین والزیتون را میخواند وکسی را که از او خوش صداتر باشد و (ندیده و) نشنیدهام.

وعن أبي موسى الأشْعَرِيِّ رضيَ اللهُ عنهُ أنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قالَ لهُ: «لَقَدْ أُوتِيتَ مِزْمَارَاً مِنْ مَزَامِيرِ آلِ دَاوُد» متفقٌ عليه. وفي روايةٍ لِمُسلمٍ: أنَّ رسولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَهُ: «لَوْ رَأَيْتَنِي وَأَنَا أَسْتَمِعُ لِقِرَاءَتِكَ البَارِحَةَ».

از ابوموسی اشعری رضی الله عنه روایت شده است که پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به او فرمود: «قطعهای از صدای خوش والحان «آل داود» به تو داده شده است!». در روایتی دیگر از مسلم آمده است: پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به او فرمودند: «اگر مرا میدیدی در حالی که به تلاوت دیشب تو گوش میدادم!».

به هنگام تلاوت قرآن و گريه كند و يا حالت گريه داشته باشد. طوریکه الله مومنان را مدح نموده فرموده است: ( وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا 109) [الإسراء: 109]

«و بر چهره ها فرومی افتند ومی گریند وبر تواضع آنان می افزاید» عَن ابن مَسعودٍ و رضي اللَّه عنه و قالَ: قَالَ لِي النبيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «اقْرَأْ عليَّ القُرآنَ» قلتُ: يا رسُولَ اللَّه و أَقْرَأُ عَلَيْكَ و وَعَلَيْكَ أُنْزِلَ؟ و قالَ: «إِنِّيْ أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ مِنْ غَيْرِي» فقرَأْتُ عليه سورَةَ النِّساءِ و حَتَّى جِئْتُ إلى هذِهِ الآيةِ: ( فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا 41) [النساء: 41]

قال: «حَسْبُكَ الآنَ» فَالْتَفَتُّ إِليْهِ. فَإِذَا عِيْناهُ تَذْرِفانِ». متفقٌ عليه. واز ابنمسعود رضی الله عنه روایت شده است که فرمود: پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به من فرمودند: «برای من قرآن بخوان» و گفتم: ای رسول الله! من برای شما قرآن بخوانم و در حالی که قرآن بر شما نازل شده است؟! فرمودند: «من دوست دارم که آن را از غیر خود بشنوم» ومن و سورهی نساء را برای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم تلاوت کردم تا به این آیه رسیدم:

( فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا 41) [النساء: 41]

«(ای پیامبر) حال اینان چگونه خواهد بود و آنگاه که از هر ملتی گواهی بیاوریم وتو را نیز شاهدی بر اینان بیاوریم؟!».آنگاه فرمودند: «کافی است!» و به طرف ایشان متوجه شدم و از چشمهای مبارکش اشک میبارید».

قران با آواز متوسط باید خوانده شود؛ نه با صداى آهسته ونه با صداى بسيار بلند. وقتى به آيات رحمت وجنت مى‏رسد و از الله متعال مسئلت كند كه او را از اهل رحمت وجنت قرار دهد واز رحمت خود محروم واز جنت قرب خود دور نسازد ووقتى به آيات عذاب وآتش وآيات عذاب وغضب مى‏رسد و بترسد وبه الله متعال پناه ببرد كه از اهل عذاب وآتش نگردد. آیات قرآن کریم را نباید در رکوع وسجده بخواند زیرا رکوع وسجده موضع ذلت است ودر چنین حالت قرآن نباید خوانده شود چنانکه آنحضرت صلی الله علیه وآله وسلم فرموده اند: « أَلاَ وَإِنِّى نُهِيتُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّ عَزَّ وَجَلَّ وَأَمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا فِى الدُّعَاءِ فَقَمِنٌ أَنْ يُسْتَجَابَ لَكُمْ» روایت مسلم »هان من منع شدهام كه در ركوع وسجود قراءت كنم و پس در ركوع الله را تعظیم كنید ودر سجود بسیار دعاكنیدكه شایسته است دعایتان پذیرفته شود». بروایت احمد ومسلم. فرد قرآن خوان باید آن را آهسته وبه صورت شمرده بخواند ودر آن تفکر وتامل بنماید. زیرا رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرموده است: «من قرا القرآن فی اقل من ثلاث لم یفقهه» (از عبدالله بن عمر بروایت امام ترمذی) «هر کس قرآن را در کمتر از سه روز بخواند و معانی آن را نمیتواند درک کند». وقتی به آیه سجده می رسیم سجده نماییم. همچنین اگر از قرائت دیگری آیه ی سجده را شنیدیم ووضو داشتیم لازم است سجده کنیم. سجده تلاوت پس از خواندن آیه سجده بر قاری و سامع ومستمع بر هر سه سنت است. سجود تلاوت در قرآن چهارده تا است و آیه ی سجده و یک سجده دارد.این سجده های قرائت عبارتند از: دو سجده در سوره ی حج و دوازده سجده دیگر در سوره های: الأعراف والرعد والنحل والاسراء ومریم والفرقان والنمل وألم تنزیل السجده وفصلت والنجم والانشقاق واقرأ. لازم است شخص قرآن خوان تلاوتش همراه با تعظیم وتدبر باشد. زیرا الله به بندگان خود بی نهایت لطف وعنایت کرده است که قران را از عرش جلال خود به درجه فهم ودرک آن ها نازل فرموده است. پس بنگریم الله چه لطفی در حق بندگان خود مرحمت فرموده است. قال رسولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قالَ لأَصْحابِهِ: «أَيَعْجِزُ أَحَدُكُم أَنْ يقْرَأَ بِثُلُثِ الْقُرْآنِ في لَيْلَةٍ» فَشَقَّ ذلكَ علَيْهِمْ و وقالُوا: أَيُّنَا يُطِيقُ ذلكَ يا رسولَ اللَّه ؟ فقال: «قُلْ هُو اللَّه أَحَدٌ و اللَّهُ الصَّمَدُ: ثُلُثُ الْقُرْآنِ» رواه البخاري. پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به یارانش فرمودند: «آیا یکی از شما نمیتواند یک سوم قرآن را در یک شب تلاوت کند؟» واین موضوع بر همه گران آمد وگفتند: کدام یک از ما توانایی آن را دارد؟ ای رسول الله! پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: (قُلْ هُو اللَّه أَحَدٌ و اللَّهُ الصَّمَدُ...) و یک سوم قرآن است» . قال رسولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مِنَ القُرْآنِ سُورَةٌ ثَلاثُونَ آيَةً شَفَعَتْ لِرَجُلٍ حَتَّى غُفِرَ لَهُ و وهِيَ: تبارَكَ الَّذِيْ بِيَدِهِ الْمُلْكُ». رواه أبوداود والترمذي وقال: حديث حسن. پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «از قرآن سورهای هست که شامل سی آیه است و این سوره برای مرد (ی که قاری آن بود) و شفاعت کرد تا آمرزیده شد وآن سوره و سورهی (تبارَكَ الَّذِيْ بِيَدِهِ الْمُلْكُ) است» .همچنان فرمودند: «مَنْ قَرَأَ بِالآيَتَيْنِ مِنْ آخِرِ سُورَةِ الْبَقَرَةِ فِيْ لَيْلَةٍ كَفَتَاهُ» متفقٌ عليه.«هرکس دو آیهی آخر سورهی بقره را در شب بخواند و همین دو آیه برای او کافی است» .و گفته شده است: (یعنی) او را از هر بدی در آن شب کفایت میکند ونیز گفتهاند: او را از نماز شب و بینیاز میکند. در موضع دیگر فرمودند: «لا تَجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ مَقَابِرَ و إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنْفِرُ مِنَ الْبَيْتِ الَّذي تُقْرأُ فِيْهِ سُورَةُ الْبَقَرَةِ» رواه مسلم. «خانههای خود را (به سبب عدم قرائت قرآن ونماز وذکر و مانند آنها) قبرستان نکنید؛ شیطان از خانهای که در آن سورهی بقره خوانده شود و میگریزد وبیزار است».

عباد الله! صلوا وسلموا على من أمرتم بالصلاة والسلام عليه في قوله سبحانه: ) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم صلِّ وسلِّم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين و والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين.اللهم ارضَ عن الصحابة الأخيار و وآل البيت الأبرار و اللهم إنا نشهدك حب نبيك و وأهل بيت نبيك و وأصحاب نبيك و ومن سار على نهج نبيك صلى الله عليه وآله وسلم.اللهم وفقنا لِمَا تحب وترضى و اللهم انصر الإسلام والمسلمين و ودمر أعداءك أعداء الدين. اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المسلمين الأحياء منهم والميتين و برحمتك يا أرحم الراحمين و اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها و أنت وليها ومولاها و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار.عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.