جایگاه صحابه در اسلام

الحمد لله الذي اصطفي لنصرة دينه أفضل عباده بعد الأنبياء والصلاة والسلام علي أشرف الخلق ومعلم البشرية جمعا وعلى آله وأزواجه ومن اعتز بصحبته وفاز برفقته ومن تبعهم بإحسان إلى يوم اللقاء.

وبعد:

برادران مسلمان! الله متعال در كلام مجيدش مي فرمايد: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ 102 ) [آل عمران: 102]

)«اى مؤمنان! چنانكه حق ترسيدن است از الله بترسيد ونميريد مگر در حاليكه مسلمان باشيد». پس خودم وشما را به تقوای الهی وترس حقیقی از الله ذوالجلال سفارش می کنم.

الله متعال در کلام مجیدش می فرماید: ( لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا 18 ) [الفتح: 18]

«الله از مؤمنان راضي گرديد همان دم كه در زير درخت با تو بيعت كردند. الله آنچه را كه در درون دلهايشان نهفته بود ميدانست لذا اطمينان خاطري به دلهايشان داد وفتح نزديكي را پاداششان كرد».

برادران مؤمن ودوستداران صحابه رسول الله - صلی الله علیه آله وسلم- ! همچنان که استحضار دارید پس از پیامبران الهی علیهم السلام بهترین وپاکترین قشر جامعه انسانی شاگردان وتربیت یافتگان مکتب انسان ساز انبیاء علیهم السلام یعنی صحابه ویاران آنها هسنتند.

لذا از آغاز اعلان بعثت تا آخرین لحظات زندگی پرنور آن خورشید عالمتاب - صلی الله علیه آله وسلم- در تمام صحنه ها ودر پهنای بستر 23 ساله تاریخ درخشان این دین جهانی و حضور ایمانی وصادقانه وفعال وشبانه روزی صحابه ویاران آن حضرت مشهود است و بلکه با آیات ومعجزات کتاب آسمانی وسخنان نغز وشیرین وصریح الله یگانه مستند است.

آری صحابه ویاران رسول الله - صلی الله علیه وآله وسلم- آن طلیعه داران ومعماران عمارت ایمان به مدت بیست وسه سال در یک کلاس ودر خدمت یک استاد و شاگردی کردند؛ این مکتب واین مدرسه واین استاد واین راهنما واین شاگردان تنها نمونه کامل در تاریخ بشریت هستند.

به همین دلیل الله متعال در آیه کریمه ای که تلاوت شد از این مؤمنان حقیقی وقهرمانان نمونه تاریخ بشر اعلان رضایت وخوشنودی نموده است.

در باره تعداد صحابه اي كه در بيعت الرضوان شركت داشتند حضرت جابر ابن عبدالله - رضي الله عنه - مي فرمايد: «كُنَّا أَلفاً وَأربَعَمأَةٍ» هزار وچهار صد نفر بوديم. [صحيح بخاري كتاب المغازي - باب غزوة حديبيه – حديث 4154 و فتح الباري 7/ 507 چاپ الريان].

بيعة الرضوان در جريان صلح حديبيه در سال ششم هجري اتفاق افتاد هنگامی که شایعه شد که حضرت عثمان ذي النورين رضی الله عنه به شهادت رسیده رسول الله - صلي الله عليه وآله وسلم- براي انتقام خون حضرت عثمان از صحابه در زير درختي بيعت گرفتند كساني كه در اين بيعت شركت كردند الله از آنان اعلان رضايت وخوشنودي نمود.

پس آيه كريمه فوق دلالت آشكار دارد كه الله تمام بيعت كنندگان با آن حضرت را پاك كرده است و تزكيه وپاكي اي كه جز الله نه كسي برآن قدرت وتوانائي دارد ونه كسي مي تواند از آن خبر دهد. اين پاكي و پاكي درون دلهاي آنان است وآنچه كه در درون دلهايشان وجود دارد. بر اين اساس است كه الله متعال از آن راضي وخوشنود گرديده است. [الصواعق المحرقة ص 316].

آنچه اين موضوع را با تأكيد به اثبات مي رساند فرموده رسول گرامي اسلام - صلی الله علیه آله وسلم- است كه مي فرمايند: «لاَ يَدْخُلُ النَّارَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنْ أَصْحَابِ الشَّجَرَةِ أَحَدٌ. الَّذِينَ بَايَعُوا تَحْتَهَا». «ان شاء الله هيچكدام از اصحاب شجره كه در زير آن درخت بيعت كرده اند وارد دوزخ نخواهند شد» [صحيح مسلم كتاب فضائل الصحابة و باب فضائل أصحاب الشجرة و حديث 2496 و 4/ 1942].

علما مي فرمايند: «رضايت از جانب الله يكي از صفات ازلي او تعالي است و او از بندهاي راضي وخوشنود نميشود مگر اينكه بداند كه واجبات رضايت وخوشنودي او تعالى را بر آورده ميكند و وكسي كه الله متعال از او راضي شود هرگز بر او خشم نخواهد گرفت و پس هر كس كه الله متعال خبر داده كه از او خوشنود شده اهل بهشت است و رضايت وخوشنودي الله متعال از بندگان و پس از ايمان وعمل صالح تحقق مييابد لذا اعلان اين رضايت در ضمن مدح وثناء از آن بنده يا بندگان انجام ميگيرد و بنابر اين اگر الله متعال عالم الغيب بداند كه فلان بنده پس از ايمان وعمل صالح مرتكب گناهي خواهد شد كه پروردگار را به خشم بياورد قطعا چنين اعلاني نخواهد كرد وقطعا آن بنده مشمول رضايت وخوشنودي الله متعال نخواهد گرديد» .

علامه ابن حزم مي فرمايد: «كساني كه الله عزوجل خبر داده كه او اسرار نهان دلهاي آنانرا دانسته واز آنان راضي وخوشنود گرديده وبرآنان سكينه وآرامش نازل فرموده است پس هرگز براي كسي جايز نيست كه در باره آنان توقف كند يا دچار شك وترديد گردد» .

الله متعال در آيه ديگري مي فرمايد:

( مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآَزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا 29 ) [الفتح: 29]

«محمد فرستاده الله است و كساني كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و شديد و و در ميان خود مهربانند و پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مي‏بيني و آنها همواره فضل الله و رضاي او را مي‏طلبند و نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است و اين توصيف آنها در تورات است و و توصيف آنها در انجيل همانند نهالي است كه جوانه‏هاي خود را خارج ساخته و سپس به تقويت آن پرداخته و تا محكم شده و و بر پاي خود ايستاده است و و به قدري نمو و رشد كرده كه زارعان را به شگفتي وامي دارد! اين براي آن است كه كافران را به خشم آورد و الله كساني از آنها را كه ايمان آورده‏اند و عمل صالح انجام داده‏اند وعده آمرزش و اجر عظيمي داده است.».

امام مالك رحمت الله عليه ميفرمايد: «شنيده ام كه وقتي نصاري صحابه اي كه شام را فتح كرده بودند ميديدند و ميگفتند: طوري كه به ما خبر رسيده است به الله قسم اينها از صحابه حضرت عيسي  بهترند» .

علامه ابن جوزي رحمت الله عليه مي فرمايد: «در نزد جمهور علماء اين صفت تمام صحابه  است» .

الله متعال در آيه ديگري مي فرمايد: ( وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ 100 ) [التوبة: 100]«و پيشروان نخستين از مهاجران وانصار وكسانى كه به نيكوكارى از آنان پيروى كردند و الله متعال از آنان خشنود شد و[آنان نيز] از الله خشنود شدند. وبرايشان باغهايى كه در آن نهرهايي روان است و آماده ساخت كه در آنجا هميشه جاودانه‏اند. اين است كاميابى بزرگ».

پس وقتی ما از صحابه صحبت می کنیم از مکتب ومدرسه ای سخن می گوییم که زیر نظر مستقیم وبا راهنمایی خالق کائنات تأسیس واداره شده؛ مکتب ومدرسه ای که استاد ومعلم ومربی اش بوسیلة خود آن خالق کائنات وپروردگار جهانیان تربیت شده ؛ وبوسیله سردار فرشتگان معصوم؛ جبرئیل امین قلب پاکش نه در عالم خواب وخیال ورؤیا که در عالم شهود وعلن وبه گونه آشکار شکافته وشستشو داده شده است.

استاد ومعلمی که تمام لحظات زندگی وتمام ساعتهای شبانه روزش مستقیما بوسیله خود الله رب العالمین هدایت وکنترل می شد؛ که هر جا خواست اشتباه برود فورا اصلاح وتوجیه وارشاد وراهنمایی می گردید مثلا هنوز از مجلس صحابی نابینایشان عبدالله ابن ام مکتوم بلند نشده بود که بخاطر او توبیخ وسرزنش گردید «عبس» یعنی ترشرویی کرد وروی گرداند!.

استاد ومعلم ومربی ای که اینگونه با نظارت مستقیم وصریح وآشکار الله متعال کلاس اداره کند وشاگرد تربیت نماید شما تصور کنید که شاگردانش چگونه انسانهایی باید باشند؟!.

وقتی از یکی از بزرگترین وسخترین غزوات جنگی - پیامبر گرامی صلی الله علیه وآله وسلم – (یعنی غزوه تبوک) سه نفر از صحابه بدون عذر غایب می شوند به دستور الله متعال تمام شهر مدینه با آنها قطع رابطه می کنند! از استاد ومعلم ومربی گرفته تا دوست ورفیق وخانواده وحتی همسرانشان!

و آنها با این وجود ودر چنین تنگنای کشنده ای پیشنهاد کمک از سوی دشمن را رد می کنند!.تا اینکه از آسمان اعلی مستقیما عذرشان پذیرفته وتوبه شان قبول می گردد. دهها نمونه دیگر وجود دارد که به دلیل تنگی وقت صرف نظر می کنیم.

شاگردانی که اینگونه تربیت شوند حدس بزنید که چه ایمان وصداقت وتعهدی خواهند داشت!. چه کسی قدرت وتوانایی وصف وتعبیر ایمان فودلادین ووفا وصداقت آنها را دارد؟! این جامعه فرشتگان نیست و حقایق تاریخ درخشان اسلام وسیرت وزندگی شاگردان محمد رسول الله است!.

آری بیست وسه سال شاگردی در یک کلاس ودر خدمت یک استاد ومعلم ومربی با آموزشهای عملی وگذراندن دهها وصدها مرحله از آزمایشات سخت وطاقت فرسایی که تصورش هم برای ما دشوار است!.

پس از آنهمه تحمل و رنج ومشقت وسختی الله مهربان دلهای آنها را همچون شیشه وآینه وبلور صاف وشفاف کرد واعلان نمود که: ( فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ ) [الفتح: 18]

آری و الله متعال پنهانی ها وزوایای تاریک گوشه های قلب آنها را نیز دید ودرخشش نور ایمان وتلألؤ صداقت وتقوا وانعکاس ذکر ودعا وعبادت را در آن مشاهده کرد وپسندید وبعنوان پاداشی در برابر آن همه تلاش ومجاهدت از آنها اعلان رضایت وخوشنودی نمود: ( رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ) [المائدة: 119] « الله از آنها راضی شد وآنها نیز از او راضی شدند».

بارك الله لي ولكم في القرآن العظيم ونفعني وإياكم بما فيه من الآيات والذكر الحكيم ونفعنا بهدي سيد المرسلين وقوله القويم أقول قولي هذا وأستغفر الله لي ولكم ولسائر المسلين والحمد لله رب العالمين.

الحمد لله معز المؤمنين الصادقين ومذل المنافقين الماكرين والصلاة والسلام علي أشرف معلم وأكرم رسول محمد الصادق الأمين وعلى آله الطيبين الطاهرين وصحابته الأبرار المجاهدين ومن تبعهم بإحسان الى يوم الدين.

برادران مؤمن ومسلمان ودوستداران اهل ايمان! رسول گرامی ما - صلی الله علیه وآله وسلم- می فرمایند:

«لاَ تَسُبُّوا أَصْحَابِى و لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ أَنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا بَلَغَ مُدَّ أَحَدِهِمْ وَلاَ نَصِيفَهُ» . «اصحاب مرا دشنام ندهيد اگر یكی از شما به اندازه كوه احد طلا انفاق كند به اندازه یك مشت یا (حتي) نصف مشت اجر يكي از آنان نمی رسد».

رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم- در روايت ديگری فرمودند: «خَيْرُ أُمَّتِى قَرْنِى ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ». «بهترين امت من كساني هستند كه در قرن من زندگي ميكنند سپس كساني كه بعد از آنهایند و سپس كساني كه بعد از آنهایند».

در حديث جالب ديگری فرمودند: «النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتْ النُّجُومُ أَتَى السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ وَأَنَا أَمَنَةٌ لِأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أَتَى أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لِأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَتْ أَصْحَابِي أَتَى أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ» .

«ستارهها امین آسمان هستند و هرگاه ستارهها بروند به آسمان چیزهایی که وعده داده شده است می رسد و ومن امین یاران خویش میباشم وزمانی که من بروم به یاران من چیزهای که وعده داده شده است میرسد. ویاران من امین امت من میباشند زمانی که یاران من بروند به امت من چیزهای که وعده داده شده است میرسد».

از حضرت عمر فاروق - رضي الله عنه - روايت است كه رسول الله - صلی الله علیه وآله وسلم- فرمودند: «أَكْرِمُوا أَصْحَابِي و فَإِنَّهُمْ خِيَارُكُمْ» . «به صحابه من احترام بگذاريد كه آنها بهترين شما هستند». ودر روايت ديگري آمده است: «احْفَظُونِي فِي أَصْحَابِي» . احترام مرا در یاران حفظ کنید.

انس بن مالك - رضي الله عنه - از پيامبر - صلی الله علیه وآله وسلم- روايت نموده كه فرمود اند: «آيَةُ الإِيمَانِ حُبُّ الأَنْصَارِ و وَآيَةُ النِّفَاقِ بُغْضُ الأَنْصَارِ» «علامت ايمان محبت انصار است وعلامت نفاق بغض انصار است» . همچنين در باره انصار فرمودند: «لاَ يُحِبُّهُمْ إِلاَّ مُؤْمِنٌ و وَلاَ يُبْغِضُهُمْ إِلاَّ مُنَافِقٌ» «آنان را دوست نمي دارد مگر كسي كه مؤمن باشد وبا آنان بغض نمي ورزد مگر كسي كه منافق باشد» .

مسئله مهم دیگری که باید در اینجا یادآور شوم این است که در عصر پیامبر - صلی الله علیه وآله وسلم- کسانی هم بودند که به دلیل ترس از دست دادن جایگاه ومکانت اجتماعی خود یا علل دیگری ظاهرا مسلمان شدند و اما در دل کافر بودند!.

در مکه نه منافق بود ونه زمینه پیدا شدن آن و وقتی پیامبرصلى الله عليه وآله وسلم به مدینه هجرت کردند وغزوة بدر پیش آمد الله متعال اهل ایمان را عزت وقوت بخشید وشرک واهل باطل را خوار وذلیل کرد. اهل باطل در مدینه فهمیدند که پیامبر گرامی - صلی الله علیه وآله وسلم- قدرت را گرفت لذا راه نفاق را در پیش گرفتند!.

پس منافقان بدون استثناء همه از اهل مدینه بودند و لذا بر چسب نفاق به هیچکدام از مهاجران که مراحل سخت وامتحانات طاقت فرسایی را پشت سر گذاشته بودند نمی چسبد وبه انصار که قبل از غزوه بدر مسلمان شده وبا پیامبر - صلی الله علیه وآله وسلم- بیعت کرده بودند نیز نمی چسبد.

الله متعال درباره منافقین آیاتی نازل فرمود که تا قیامت تلاوت می شود و صفات وویژگیها وعلامات ونشانه های آنان را به تفصیل بیان فرمود وپیامبر گرامی اش - صلی الله علیه وآله وسلم- را از تمام اسرار آنان حتی اسم ومشخصات کامل آنان آگاه فرمود علاوه بر سورة منافقون سوره دیگری نازل کرد «توبه» که یکی از نامهای آن فاضحه یعنی رسوا کننده است.

) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

«اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد . اللهم بارك على محمد وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد «. اللهم صل على محمد وأزواجه وذريته كما صليت على آل إبراهيم وبارك على محمد وأزواجه وذريته كما باركت على آل إبراهيم إنك حميد مجيد .»

اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المؤمنين والمؤمنات والمسلمين والمسلمات الأحياء منهم والأموات و برحمتك يا أرحم الراحمين و اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها و أنت وليها ومولاها و ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار. عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى و وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي و يعظكم لعلكم تذكرون.