Закот ва ҳикмати он

Баёни ҳукми закот ва маконати он дар Ислом.

Баёни ҳикматҳои волои закот.

Баёни молҳое, ки дар он закот лозим аст.

Баёни ҷои сарфи закот ва диққат дар доду гирифти он.

Хутбаи аввал

الحمد لله منزل الكتاب، هدى وذكرى لأولي الألباب، والصلاة والسلام على نبينا محمد المفضل على البشر بجوامع الخطاب، وعلى آله المطهرين والأصحاب.

وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله شهادة تنجي صاحبها يوم الحساب.

( يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا 1 ) [النساء: 1]

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا70 يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا 71 ) [الأحزاب:70 - 71]

أما بعد:

Закот яке аз аркони Ислом аст, ки шахси тавонманд, бидуни пардохти закот, исломаш комил намешавад, Расули Акрам (с) мефармояд:

«بُنِيَ الإِسلامُ عَلى خَمْسٍ: شَهادَةِ أَنْ لا إِلهَ إلاَّ الله، وَأَنَّ محمداً رسولُ الله، وَإقامِ الصلاةِ، وإِيتاءِ الزَّكاةِ، وَحَجِّ الْبيْتِ، وصَوْمِ رَمَضانَ».

«Ислом бар панҷ асл бино ёфтааст: шаҳодат додан ба ин, ки нест маъбуде, ки шоистаи парастиш ба ҳақ бошад, магар Аллоҳ ва ин, ки Муҳаммад (с) фиристодаи Аллоҳ аст ва намоз гузоридан ва додани закот ва рафтан ба сӯи хонаи Аллоҳ барои адои ҳаҷ ва умра ва рӯзаи моҳи рамазон гирифтан» .

Ва ҳамчунин агар касе вуҷуби закотро инкор мекунад, кофир шинохта мешавад ва ҳамчунин агар фарде дар пардохти он бухл варзад ва ё комил пардохт нанамояд, мустаҳиққи азоби Аллоҳ хоҳад шуд, Аллоҳ мефармояд:

( وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ180 ) [آل عمران: 180]

«Онон, ки нисбат ба он чӣ Аллоҳ аз фазли хеш ба онон ато фармуда, бухл меварзад, гумон накунед, ки ин кор ба суди онҳост, балки барои онҳо шар аст, ба зудӣ дар рӯзи қиёмат он чиро дар бораи он бухл варзидаанд, тавқи гарданашон мешавад ва мероси осмонҳо ва замин аз они Аллоҳ аст ва Аллоҳ аз он чӣ медиҳед, огоҳ аст».

Ва мефармояд:

( وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ 34 يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْنِزُونَ 35 ) [التوبة:34 - 35]

«Ва мардуме, ки зару симро захира мекунанд ва онро дар роҳи Аллоҳ инфоқ намекунанд, ба азоби дарднок башораташон деҳ, рӯзе ки он зару сим дар оташи ҷаҳаннам гудохта шавад ва пешонӣ ва паҳлӯ ва пушти онҳо бо он доғ карда шавад ва гуфта шавад, инаст он чӣ захира карда будед барои хеш, пас сазои он чиро захира кардед, бичашед «.

Дар саҳеҳи Бухорӣ омадааст, ки Паёмбар (с) фармуданд:

«مَنْ آتَاهُ الله مَالاً فَلَمْ يُؤَدِّ زَكَاتَهُ، مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ شُجَاعًا أَقْرَعَ، لَهُ زَبِيبَتَانِ يُطَوِّقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، يَأْخُذُ بِلِهْزِمَتَيْهِ - يَعْنِى بِشِدْقَيْهِ – يَقُولُ: أَنَا مَالُكَ أَنَا كَنْزُكَ».

«Касе, ки Аллоҳ барои ӯ моле ато мефармояд ва закоташро надиҳад, рӯзи қиёмат он мол ба сурати мори бемӯе, ки ду нуқтаи сиёҳ бар рӯи чашм дорад, зоҳир мешавад ва даври гарданаш мепечад, сипас устухони бехи ду гӯшашро мегирад ва мегӯяд: ман моли туям, ман ганҷи туям» .

Ва ҳамчуни имом Муслим ривоят мекунад:

«مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ وَلاَ فِضَّةٍ لاَ يُؤَدِّيْ مِنْهَا حَقَّهَا إِلاَّ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحَ مِنْ نَارٍ فَأُحْمِىَ عَلَيْهَا فِى نَارِ جَهَنَّمَ فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ وَجَبِينُهُ وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ فِى يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَاد».

«Ҳар дорандаи тилло ва нуқрае, ки ҳаққи он (закоташ) ро пардохт накунад, рӯзи қиёмат барояш қитъаҳое аз оташ сохта мешавад, ки дар оташи ҷаҳаннам доғ мегардад ва паҳлу ва пешонию пушташ бо он доғ карда шавад ва чун сард шавад, дубора доғ карда шавад, дар он рӯзе ки андозааш панҷоҳ ҳазор сол роҳ аст, то дар миёни бандагон, ҳукм сурат бигирад» .

Закот дорои фавоиди динӣ ва тарбиятию иҷтимоъист, ки ба шарҳи зер аст:

Якум: Фавоиди динӣ, аз он ҷумла:

Ба анҷом расидани яке аз аркони Ислом, ки саъодати дунё ва охирати инсон дар гарави он аст.

Тақарруб ҷустан ба Аллоҳ ва афзуда шудани имон, ки анҷоми ҳар ибодате, ин натиҷаро ба ҳамроҳ хоҳад дошт.

Ба даст овардани савоби бузург, Аллоҳ мефармояд:

( يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ ) [البقرة: 276]

«Аллоҳ риборо нобуд мекунад ва садақотро афзунӣ мебахшад».

Ва мефармояд:

( وَمَا آَتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آَتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ 39 ) [الروم: 39]

«Ва ҳар рибое, ки бидиҳед, ки баҳраи шуморо афзунтар кунад, (дар ҳақиқат) назди Аллоҳ афзоиш надорад ва ҳар закоте, ки дар талаби хушнӯдии Илоҳӣ бипардозед, инҳо афзоишёб ҳастанд».

Ва Расули Акрам (с) мефармояд:

«مَنْ تَصَدَّقَ بِعَدْلِ تَمْرَةٍ مِنْ كَسْبٍ طَيِّبٍ - وَلاَ يَقْبَلُ الله إِلاَّ الطَّيِّبَ - وَإِنَّ الله يَتَقَبَّلُهَا بِيَمِينِهِ، ثُمَّ يُرَبِّيهَا لِصَاحِبِهِ كَمَا يُرَبِّى أَحَدُكُمْ فَلُوَّهُ حَتَّى تَكُونَ مِثْلَ الْجَبَلِ».

«Касе, ки андозаи хурмое аз касби ҳалол садақа кунад, ва Аллоҳ ҷуз пок (ҳалол)ро намепазирад, ҳамоно Аллоҳ онро бо дасти росташ (било кайф) пазируфта ва онро барои соҳибаш парвариш медиҳад, ҳамчуноне, ки яке аз шумо кураи аспи худро парвариш медиҳад, то ин, ки мисли кӯҳ, бузург шавад» .

Пардохтани закот гуноҳонро пок мекунад, Расули Аллоҳ (с) мефармояд:

«وَالصَّدَقَةُ تُطْفِيءُ الْخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِيءُ الْمَاءُ النَّارَ».

«Садақа гуноҳро хомӯш месозад, ҳамчуноне, ки об оташро хомӯш мекунад».

Калимаи садақа дар ин ҷо ба закот низ таъбир мешавад.

Дуввум: Фавоиди тарбиятии закот:

Бо пардохти закот, инсон худро дар сафи саховатмандон қарор медиҳад.

Эҷоди меҳру муҳаббат нисбат ба муҳтоҷон, зеро, ки инсон қабл аз пардохти закот, дилаш ба ҳоли фақир месӯзад, сипас дар ҳоли раҳм ва меҳру муҳаббат, закотро тақдими мустаманд мекунад,

Касби маҳбубият дар назди дигарон ва табиъист, ки инсон ҳар чӣ бештар ба дигарон, хидмат намояд, назди онон маҳбубтар мегардад ва пардохти закот, худ навъе аз хидмат ба мардум аст.

Бо адои закот, бухл аз инсон зудуда мешавад, Аллоҳи мутаъол мефармояд:

( خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا ) [التوبة: 103]

«Аз молҳояшон, садақа бигир, то эшонро бо он пок гардонӣ ва парвариш диҳӣ».

Саввум: Фавоиди иҷтимоъии закот:

Ниёзи фуқаро, ки дар бештар кишварҳо, табақаи аксарияти ҷомеъаро ташкил медиҳанд, бартараф месозад.

Ҷомеъаи Исломиро қудратманд ва сарфароз менамояд, лизо сарфи закот барои ҷиҳод дар роҳи Аллоҳ, яке аз масорифи ҳаштгонаи закот аст.

Ҳиқду ҳасадро аз дилҳои фуқаро нисбат ба тавонгарон аз байн мебарад, зеро ки мушоҳидаи фақир ба мунҳасир будани истифодаи сарват, тавассути тавонгар ва маҳрумияти вай аз он, ҳиқду ҳасадро дар дили ӯ (фақир) мекорад ва мунҷар ба эҷоди душманӣ байни фуқаро ва сарватмандон мешавад, аммо агар фақир худро ҳар сола шарики ҷузъӣ аз амволи тавонгар бидонад, на танҳо нисбат ба сарватманд ҳасаду душманӣ намеварзад, балки худро муваззаф ба ҳифзу дифоъ аз амволи онҳо медонад, зеро ки интизор дорад, ки дар охир нафъе ба вай бирасад.

4- Бо пардохти закот, амвол рушд карда ва дар он баракат дода мешавад, имом Муслим ривоят мекунад, ки Паёмбар (с) фармуданд: «مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ», «ҳеҷ садақае молро кам намекунад».

Фавоиди дигари иҷтимоъии закот инаст, ки аз рукуди сарват чилавгирӣ карда ва онро ба гардиш дармеоварад ва доираи истифода аз онро вусъат мебахшад ва инчунин ҳама ақшори мардум аз сарват истифода мекунанд.

Фавоиди динӣ тарбиятӣ ва иҷтимоъии закот далолат бар азаммати ин рукни Исломӣ мекунад, ки адои он барои ислоҳи афрод ва ҷомеъа, амри зарурист.

أقول قولي هذا، وأستغفر الله لي ولكم، فاستغفروه إنه هو الغفور الرحيم.

الحَمْدُ لِلهِ رَبِّ العَالمِينْ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلىَ نَبِينّا مُحَمّدٍ ­­، وَعَلى آلِهِ وَأصْحَابهِ وَمَنْ دَعَا بِدَعْوَتِهِ إلىَ يَوْمِ الدِّيْن. أمّا بعد:

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآَخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ 267 ) [البقرة: 267]

«Эй мӯминон! Аз чизҳои покизае, ки ба даст овардаед, инфоқ кунед», яъне: Аз беҳтарин ва баргузидатарин ва ҳалолтарин амволи хеш нафақа кунед. Мурод аз инфоқ дар ин ҷо, закоти фарз аст ва ба қавле, маънои он омаст, дар закоти фарз ва садақоти дигар. «Ва аз он чӣ барои шумо аз замин баровардаем», ки ибора аз меваҳо, донаҳо ва сабзиҷот ва маъданҳо ва ганҷинаҳову дафинаҳои зери замин аст, низ инфоқ кунед, ва ҳошо! «қасди инфоқи» чизҳои нопоку бад ва паст «ро накунед», яъне: моли вомонда ва нобобро ба садақот ва хайрот ихтисос надиҳед, «Дар ҳоле, ки онро» агар ба унвони ҳуқуқатон ба худатон бидиҳанл, «худи шумо низ гирандаи он нестед», ба ҳеҷ наҳв ва ҳеҷ замоне «магар он, ки дар он чашмпӯшӣ кунед», яъне агар яке аз шумо онро дар бозор бубинад, ки фурӯхта мешавад, ё касе он моли пастро ба вай ҳадия намояд, ё дар баробари ҳаққи вай ба вай бидиҳад, ҳар гиз онро –ҷуз бо бемайлӣ ва аз рӯи камрӯи ва чашмпӯшӣ- намепазиред, пас ҳар гоҳ худ ба он чизи номарғуб ва нобоб, рағбат надоред, чӣ гуна ҳаққи Аллоҳро аз он мепардозед? «ва бидонед, ки Аллоҳ бениёз» аст аз инфоқҳои шумо, пас инфоқи мол қатъан ба манфиъати худи шумост, «сутуда аст» ва сазовори ҳамду ситоиш дар баробари неъматҳои вофире, ки ба шумо бахшида аст ва аз ҷумлаи ситоиш ва шукргузорие, ки сазовори ҷалол ва азаммати ӯст, яке ҳам инфоқатон аз амволи покизаест, ки ба шумо арзонӣ намудааст, пас бидонед ки Аллоҳ пок аст ва ҷуз покро намепазирад.

Мулоҳиза мешавад, ки оёте аз Қуръони Карим, ки дар онҳо мутолибаи инфоқи мол мешавад, ғолибан ё ба иборати:

( وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ) [البقرة: 247]

хатм мешавад, ё ба иборати:

( اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ) [البقرة: 267]

Ва худ ин амр моро ба ин ҳақиқат раҳнамун месозад, ки моли инфоқ шуда бахше аз ҳамон неъматҳоест, ки ҳақ таъоло ба бандагонаш арзонӣ намудааст. Дар ҳадиси шариф омадааст: «ҳамоно Аллоҳ бадиро бо бадӣ маҳв намекунад, балки бадиро бо некӣ маҳв мекунад, зеро палидӣ наметавонад, маҳвкунандаи палидӣ бошад...».

Ҳамчунин дар ҳадиси шариф ба ривояти Ойиша (р) омадааст, ки фармуд:

«أُهْدِيَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ضَبٌّ فَلَمْ يَأْكُلْهُ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَفَلَا نُطْعِمُهُ الْمَسَاكِينَ؟ فَقَالَ: «لَا تُطْعِمُوهُمْ مِمَّا لَا تَأْكُلُونَ». (بيهقي).

«Барои Расули Акрам (с) сӯсморе ҳадия оварданд, аммо он ҳазрат (с) аз он нахурданд, гуфтам: Эй Расули Аллоҳ! Оё масокинро бо он таъом надиҳем? Фармуданд: «Аз он чӣ худ намехуред, ононро итъом накунед». (Байҳақӣ)

Ва Аллоҳи мутаъол мефармояд:

( وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ 5 ) [البينة: 5]

«Ва фармон наёфта буданд», бо ин дин ва ин Қуръон, «ҷуз ин, ки Аллоҳро бипарастанд дар ҳоле, ки динро барои ӯ холис гардонида ва ҳунафо бошанд», яъне Қуръонро бадин манзур нозил кардем то онон ба ибодат ва парастиши мо гардан ниҳанд, ибодаташон барои мо аз ҳар ширку шоибае холис бошад, бо мо чизеро шарик наёварда ва хештанро дар дин ва ибодат барои мо холис гардонанд ва аз ҳамаи адён бурида ва фақат ба дини Ислом моил бошанд ва инаст маънои ҳаниф.

Ин оят бар мазҳаби аҳли суннат далолат мекунад, ки гуфтаанд: «Ибодат барои он воҷиб нагардида, ки ба биҳишт, ё дурӣ аз азоби дӯзах, меанҷомад, балки ибодат барои ин воҷиб гардида, ки мо банда ҳастем ва ӯ Парвардигор, пас агар савобу иқобе низ дар кор набошад, ҳақ таъоло моро бе ҳеҷ подоше ба ибодати худ, фармон диҳад, ибодати вай ба маҳзи убудият бар мо воҷиб.

Ихлос онаст, ки амал холисона ва фақат ба ангезаи ризои Ҳақ таъоло анҷом шавад ва ҳеҷ ангезаи дигаре ҷуз ризои Парвардигор дар анҷом додани он амал, вуҷуд надошта бошад.

Мухлис касест, ки кори некро ба хотири нек будани он, холисона барои Парвардигори мутаъол, анҷом медиҳад ва дар кори вай на риё аст, на шӯҳратталабию ғарази дигаре.

Ин оят далел бар ин амр низ ҳаст, ки имон иборат аз маҷмуъаи қавл, эътиқод ва амал мебошад, ҳамон тавре, ки аз татимаи оят бармеояд: «ва» фармон наёфта буданд, бо ин дин ва Қуръон ҷуз ин, ки намоз барпо доранд ва закот бипардозанд», яъне фармон ёфта буданд, ки намозҳоро бар ваҷҳе иқома кунанд, ки Аллоҳ Ҷалла Ҷалолуҳу, аз онҳо хоста аст, дар авқоти онҳо ва бо риъояти одоб ва аркони онҳо ва низ фармон ёфта шуда буданд, ки закотро дар мавқеъи он бипардозанд. Ҳосили маъно ин, ки ороста шудан ба ихлос дар ибодат, муқтазои ваҳдат ва иттифоқ дар дин аст, на шиқоқу ифтироқ дар он, зеро Муҳаммад (с) низ дини ҳақро оварда аст, ки Паёмбарони пешин ба он маъмур будаанд, пас чаро аҳли китоб роҳи шиқоқ ва ихтилоф дар пеш гирифтанд? «ва инаст дини қавим», яъне дине, ки паёмовари ихлос дар ибодат барои Аллоҳ ва тарки ҳамаи маъбудоти ботил ғайр аз вай, адои намозҳо дар авқоти он ва пардохти закот барои бандагони ниёзманди Аллоҳ аст, танҳо дини устувор ва пойдори Илоҳӣ мебошад.

Бародарон ва хоҳарони азиз! Амволе, ки закот дар он таъаллуқ мегирад, ба чаҳор бахш тақсим мешавад:

Нақдияҳо (тилло ва нуқраву пул).

Закоти ҳайвонот (шутур ва гову гусфанд).

Маҳсулоти кишоварзӣ (ғалаҷот) аз навъе, ки инсон онро тавлид мекунад, хушку ғалла мешавад ва муддати замони зиёде бидуни истифода аз васоили хунуккунанда ва маводи нигаҳдоранда, фосид намешавад, монанди хурмо, кишмиш, гандум, ҷаву биринҷ ва ғайра.

Амволи тиҷорат (колоҳои тиҷорат), манзур ҳар чизест, ки ба ҳадафи фурӯшу тиҷорат харид ва ба ҳамон ҳадаф, нигоҳдорӣ шавад.

Аммо шароити вуҷуби закот иборатанд аз:

Мусалмон будан.

Ба ҳадди муъайян расидани мол.

Гузашти як сол аз мулкияти мол, ки дар ин сурат, болиғ будан аз шурути вуҷуби закот нест, пас закот дар амволи ятимон ва касоне, ки ба синни булуғ нарасиданд, дар сурати воҷиди шароит будан, воҷиб буда ва бояд касоне, ки сарпарастии ононро бар ӯҳда доранд, ба намояндагӣ аз онҳо закоти молашонро пардохт намоянд.

عباد الله! صلوا وسلموا على من أمرتم بالصلاة والسلام عليه في قوله سبحانه:

) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا 56 ) [الأحزاب: 56]

اللهم صلِّ وسلِّم على عبدك ورسولك محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين، والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين.

اللهم ارضَ عن الصحابة الأخيار، وآل البيت الأبرار، اللهم إنا نشهدك حب نبيك، وأهل بيت نبيك، وأصحاب نبيك، ومن سار على نهج نبيك صلى الله عليه وآله وسلم.

اللهم وفقنا لِمَا تحب وترضى، اللهم انصر الإسلام والمسلمين، ودمر أعداءك أعداء الدين.

اللهم اغفر لنا ولآبائنا وأمهاتنا وجميع المسلمين الأحياء منهم والميتين، اللهم آتِ نفوسنا تقوها وزكها أنت خير من زكاها، أنت وليها ومولاها، ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار.

عباد الله! إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى، وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي، يعظكم لعلكم تذكرون.